فضا، عنصری پویا و چندوجهی: خوانش لوفوری رمان نفرین زمین اثر جلال آل‌احمد

رمان نفرین زمین اثر جلال آل ‌احمد روایتی از حضور یک معلم در روستایی بدون نام است. رمان در بستر اصلاحات ارضی شکل می ‌گیرد. مقاله حاضر با استفاده از آراء هانری لوفور خوانشی جدید از رمان ارائه می‌ دهد. لوفور ایستایی فضا را به پرسش می ‌کشد و فضا را مفهومی سیّال معرفی می ‌کند. ازاین‌منظر، روستا فضایی پویاست که در روند داستان بازتعریف می‌شود. ورود معلم به روستا، به‌منزله یک غریبه‌، واسطه‌ ای برای به‌تصویرکشیدن چندوجهی‌بودن روستا می‌شود. دیالکتیک سه‌وجهی لوفور، که شامل تجربه درک‌شده، تصورشده، و زیسته معلم از فضاست‌ و در عملِ فضایی، بازنمود های فضایی، و فضاهای بازنمودی او از روستا نمود می ‌یابد، در این مقاله بررسی شده است. درک فیزیکی معلم از روستا در زیرشاخه‌ های حواس پنج‌گانه مطالعه می‌ شود و درک حس‌های بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی، و لامسه معلم از فضای روستا به‌تفصیل هدف کاوش قرار می‌ گیرد. تطابق یا تناقض تصور ذهنی معلم با زیست اجتماعی‌ اش در روستا بخش بعدی این نوشتار را به خود اختصاص داده است. تجزیه فضای همگن روستا و سلسله‌ مراتبی‌شدن آن برای اعمال قدرت طبقه حاکم روستا مقوله دیگری ا ست که در این مقاله به آن توجه شده است. بخش بعدی مقاله معطوف به بررسی حق شهر ساکنان روستا، اهالی و غریبه ‌ها در دو زیرمجموعه آن ‌حق مشارکت و حق تصرف‌ است. معلم، مباشر، و نقاش شورابی غریبه ‌هایی هستند که حق شهرشان در روستا حائز اهمیت است. با نگاهی لوفوری به رمان آل ‌احمد، روستا بستری منفعل با تعریفی ثابت و مانا نیست، بلکه فضایی است چند وجهی که شخصیت دارد و دستخوش تغییر و بازخوانی می ‌شود.

space as a dynamic and multifaceted element: a lefebvrian analysis of al-e-ahmad’s nefrin-e-zamin

nefrin-e-zamin (the curse of the land) is a novel by jalal al-e-ahmad about a teacher who narrates his presence in a nameless village. the novel displays the transition from tradition to modernity. it takes place during land reforms of the then government. the present article is an analysis of the novel from the perspective of henri lefebvre. lefebvre challenges the alleged static features of space and introduces it as vibrant and multi-layered. from this stance, the village is an active and dynamic space redefined in the course of the story. the teacher’s entry into the village, as a stranger, becomes a means to depict the multifaceted nature of the village. lefebvre’s three-part dialectic, comprising the teacher’s perceived, conceived, and lived experiences in the village – represented in spatial practice, representations of space, and representational spaces – are investigated in this study. the teacher’s visual, auditory, olfactory, gustatory, and tactile perceptions of the village space are studied in detail. the correspondence or discrepancy of the teacher’s mental conception and his lived social experience in the village are discussed next in this paper. the fragmentation of the homogeneous space of the village and its hierarchization to exercise the power of the ruling class of the village are also investigated. finally, the paper looks into the right of the villagers and strangers to the city and its two subcategories – the right to participate and the right to occupy. the teacher, the steward, and the painter from shurab are the strangers in the village whose right to the city is important. from lefebvre’s viewpoint, the village is not a neutral and passive space; rather a dynamic and multifaceted space that has significance and undergoes change and reinterpretations.