خوانش نشانه‌شناختی شعر «ارغوان» هوشنگ ابتهاج با استفاده از رویکرد ریفاتر

نشانه شناسی رویکردی میان‌رشته ای است که به بررسی نظام های نشانه ای اثر می‌پردازد. در میان رو یکردهای نشانه شناختی، نظریه مایکل ریفاتر درباره نشانه‌شناسی شعر درخور توجه است. بنابر این رویکرد، خواننده عامل بسیار مهمی در فرآیند خوانش متن است. ریفاتر معتقد است که معنا همیشه در متن شعر جای دارد و خواننده فقط باید آن را استخراج کند. به‌نظر او، دال های شعر را باید برحسب خود شعر فهمید نه با ارجاع نشانه‌های آن به مصداق های خارجی. فهمِ شعر مستلزم تلاش خواننده برای یافتن شبکه ای درهم‌تنیده از نشانه ها است و از این حیث رویکرد او می تواند در زمره نقدهای خواننده محور قرار گیرد. در این پژوهش، شعر «ارغوان» ابتهاج با رویکرد ریفاتر تحلیل شده است. ایده محوری شعر «انزوای شاعر در فضای نامناسب اجتماعی» است که به‌شکل های گوناگون و به‌طور غیرمستقیم و از طریق گزاره های پرکاربرد و کلیشه ای و با استفاده از فرآیندهای «تعیّن چندعاملی»، «تبدّل» و «بسط» ایده محوری شعر را تکرار، و جرح و تعدیل کرده، یا گسترش داده است. علاوه‌براین، فرآیند های معناساز «انباشت» و «منظومه های توصیفی» نیز شعر را برای القای یک مضمون واحد هدایت می کنند. دو منظومه توصیفی «آزادی» و «شرایط نامناسب اجتماعی» در این شعر، تقابل و صف آرایی انبوهی از واژه ها را به ذهن خواننده متبادر می کنند.

a semiotic reading of houshang ebtehaj's poem arghavan based on riffaterre's approach

semiotics is an interdisciplinary approach that examines sign systems in a literary work; among the approaches to semiotics is the theory of michael riffaterre, a french-american theorist on the semiotics of poetry. according to this approach, the reader is a very important factor in the process of reading the text; riffaterre believes that meaning is always present in the text of a poem and only the reader should extract it. in his view, the meanings of poetry should be understood on its own, not by referring its signs to external realizations, and understanding poetry requires the reader to try to find an intertwined network of signs, and in this regard, her approach can also be considered as a reader-cantered critique. in this research, ebtehaj’s poem arghavan [english equivalent: purple] has been analysed using riffaterre approach. the central idea of ​​the poem is the isolation of the poet in an inappropriate social space, which is expressed in different ways in the text of the poem. although this idea is not mentioned directly in the poem, the widely used propositions and clichés of the language that the poet uses by repeating them in the process of over determination or through the conversion process, by modifying those propositions, or using the expansion process, by extending the general idea to more detailed ideas. in addition, by discovering two semantic processes of accumulation as well as descriptive anthologies, which all come from the same source and guide the poem to induce a single theme, the descriptive anthology of azadi (freedom) that evokes words such as morning, spring, candle, lamp, sun, dawn and sun; in contrast to sharayet-e namonaseb-e ejtemaei (unfavourable social conditions) that the forgotten silent corner, crypt and night of darkness evoke the same concept.