بررسی محورهای فکری جامی در زمینه اخلاق عرفانی در هفت‌اورنگ

اخلاق عرفانی مجموعه‌ای از الگوهای معرفت‌شناختی است که نتایج و کارکرد آن، تجلی صفات خداوند در عارف است و غایت آن، کامل‌ساختن و رساندن انسان است از فروترین حد وجودی خود به بالاترین مرتبه کمال، که با طی طریق و سیر در منازل معنوی و بر محور پیراستگی از رذایل و آراستگی به فضایل، از راه ریاضت و مجاهدت، به‌دست می‌آید. توجه به این مفهوم غنی و پُربار معنوی در مثنوی هفت‌اورنگ جامی بسیار خودنمایی می‌کند. هدف این مقاله، پس از ارائه تعریف اخلاق عرفانی، استخراج و بیان شمّه‌ای از مضامین اخلاق عرفانی در مثنوی هفت‌اورنگ است که در سه حوزه اخلاق عرفانی، یعنی «ارتباط انسان با خدا»، «ارتباط انسان با خود» و «ارتباط انسان با انسان‌های دیگر» و نیز در پنج ساحتِ «عقیدتی‌‌‌معرفتی»، «احساسی و عاطفی»، «ارادی»، «کردار» و «گفتار»، به‌روش توصیفی‌‌تحلیلی طرح شده‌اند. با مطالعه این مثنوی مشاهده می‌شود که جامی سعی دارد مخاطبانش را به‌سوی اخلاق عرفانی با محوریت بندگی خدا سوق دهد. ازاین‌رو، مضامین به‌کاررفته در این مثنوی بیشتر حول حوزه ارتباط انسان با خدا می‌گردد.

a study of jami’s intellectual themes in the field of mystical ethics in haft awrang

mystical ethics is a set of epistemological models that their results and functions are manifestations of god’s attributes in the mystic and their aim is perfecting and bringing man from the lowest level of his existence to the highest level of perfection. this can be achieved through following the path of god and dwelling in spiritual homes and by abstaining from vices and adornment with virtues and through austerity and effort. attention to this rich and prolific spiritual concept is very prominent in jami’s masnavi of haft awrang. based on a descriptive-analytical method the aim of this study is first to define mystical ethics and then to extract and express some of the themes of mystical ethics in the masnavi of haft awrang, which are proposed in three areas of “man’s relationship with god”, “man’s relationship with himself” and “man’s relationship with other men” and within five domains of “ideological-epistemological”, “emotional-affective”, “voluntary”, “action” and “speech”. by studying this masnavi, we find that jami tried to encourage his audience to observe mystical ethics based on serving god. thus, the themes used in this masnavi mainly revolve around the area of man’s relationship with god.