تصویرهای توحیدی در حدیقه‌‌الحقیقه و مثنوی

آموزش مباحث توحیدی و تلاش برای درک مفاهیم غامض معرفتی همواره دغدغۀ اندیشمندان بوده است. با وجود بن مایه های مشترک در تعالیم توحیدی، دست یابی به مفاهیم غنی برای همگان میسر نیست و چه بسا در ادراک معانی تناقض هایی پدید آید. حدیقة الحقیقه و مثنوی از جمله متون تعلیمی هستند که از صورخیال برای بیان مفاهیم توحیدی بهره برده اند. در این نوشتار، سبک تعلیمی سنایی و مولانا در آموزش مفاهیم توحیدی و نحوۀ برخورداری این دو عارف از صورخیال از دیدگاه هرمنوتیک کُربنی بررسیشده است. زبان توحیدی مثنوی و حدیقةالحقیقه تقریباً یک دست است، اما سنایی در طرح کلیات و در سطح عالی به بیان توحید پرداخته و مولانا بیشتر وارد جزئیات مفاهیم توحیدی شده است. تصویرهای حدیقة الحقیقه بیشتر در محور افقی طراحی شده، اما در مثنوی مولانا، در محور عمودی نیز تصاویر بسیاری یافت می شوند. مولانا گاه نمادهای سنایی بهره برده و در بسیاری از موارد با نمادهایی کاملاً ابتکاری به آموزش مفاهیم توحیدی پرداخته است. تصویرهای توحیدی هردو عارف ترکیبی از آموزههای فلسفی و نمادهای شهودی عرفانی در هرمنوتیک کربنی است. برخورداری از شکل ترسیمی حروف (سمبولیسم الفبایی) و تشبیه به حروف در هردو اثر مشترک است.