نارسایی بیان سنتی در تحلیل تصویرهای شعر بیدل

پیچیدگی هندسۀ برخی تصویرها، به ویژه تصویرهای سبک هندی، که در ساحت دانش بیان سنتی دیده نمی‌شود و دانشمندان این حوزه در سنت تاریخی به آن اشاره‌ای نکرده اند، به اندازه ای است که برای تجزیه و تحلیل آنها باید از ابزاری متناسب و درخور استفاده کرد. در مطالعۀ حاضر، که با روش کمی - آماری انجام شده است، نخست با بسامدگیری به بررسی و مقایسۀ شمار شگردهای منفرد و آمیغی در ٥٠٠ بیت از غزلیات بیدل (که بهصورت تصادفی از سراسر دیوان او انتخاب شده) پرداخته شده و در ادامه، سه « استعارۀ ایهامی کنایۀ تشبیهی » و « استعارۀ ایهامی کنایه » ،« استعارۀ کنایه » شگرد آمیغیِ در سازۀ تصویرهای بیدل بررسی شده است. نتایج این جستار نشان می‌دهد که در هر دو بیت از اشعار بیدل، تقریباً، یک صناعت آمیغی وجود دارد؛ نیز یکسوم تصویرهای بیدل به دست یاری همین شگردها خلق شده است و این یعنی با بسنده کردن به عناصر چهارگانۀ بیان سنتی (تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز) و نادیده گرفتن ابزارهای ادبی آمیغی، تحلیل و تفسیر سازه‌های بیدل ناقص و نارسا خواهد بود.