زوال خیال در مصاف مقال حقوقی؛ جستاری در فرآیند رابطۀ صورت و محتوا در شعر مشروطیت

در عصر مشروطه، راه یافتن موضوعات حقوقی به حوزۀ شعر زمینۀ تلاقی دو گونه سخن، یا به تعبیری، دو ساحت گفتمانی حقوقی و ادبی را فراهم کرد. گفتمان حقوق عمومی محتوای غالب شعر مشروطه را سامان داد و حضور بسیار کمرنگ عنصر تخیل به مشخصۀ ساخت و صورت آن تبدیل شد. مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر تبیین نقش گفتمان حقوقی در رابطۀ صورت و محتوای شعر مشروطه است. جستار حاضر، به روش تحلیلی - توصیفی و با استناد به شواهد شعری متعدد، این مهم را از رهگذر فرآیندی وامی کاود که به واسطۀ ویژگی ذاتی مقال حقوقی و ناسازگاری آن با صور خیال پدید آمده و می توان از آن به « گذر از خیال به عاطفه » در شعر این دوره تعبیر کرد؛ فرآیندی که صورت غالب شعر مشروطه بر اساس آن و با تمرکز بر عواطف اجتماعی و انقلابی در غیاب صور خیال سامان یافته است. در جستار حاضر، سازواری این روایت با نظرگاه تجدد ادبی نیز سنجیده شده و آثار مترتب بر مدعای پژوهش در ساحت ها و ساختارهای مشهور شعر مشروطه بازخوانی شده است.