تعدّد دلالت‌ها‌ در غزلیات حزین لاهیجی

کاربرد ابهام و ایهام در کلام، با تمهید زمینۀ تنوع دلالت و به‌تاخیرافکندن روند فهم معنا، در رقم زدن ابعاد هنری اثر ادبی تاثیر درخور اعتنایی برجای می‌ گذارد و به هر میزان که کلام از چنین شگردهای بیانی‌ای بی بهره باشد، با تبدیل شدن به گزاره ای تک معنا، حیثیت هنری آن کاستی می‌ گیرد. در مقاله حاضر، با چنین پیش فرضی، شعر حزین لاهیجی (1180-1103 ه .ق.) بازخوانی و تعدد دلالت ها در سروده های او در دو سطح واژگانی و متنی بررسی شده است. در سطح واژگان، صنایعی همچون ایهام و انواع آن، اتفاق، استخدام و جناس شبه‌اشتقاق، مرز دلالت‌های بیت را درمی‌ نوردد و گسترۀ معنایی تازه ای را به روی مخاطب می‌ گشاید. این بررسی موید آن است که در شعر او 192 مورد ایهام، ایهام تناسب و ایهام تضاد به‌کار رفته است. در سطح جمله و بیت نیز، انواع ابهام و تعدد دلالت ها و علل پدیدآمدن آن، در سه گروه زبانی، منطقی و لحنی طبقه بندی شده و در هریک از آنها، شگردهایی که شاعر برای آفرینش ابهام و تنوع دلالت به کار برده بررسی و تحلیل شده است.