بازنمایی «دیگری» در مثنوی

تاکنون متفکران بسیاری با رویکردهای گوناگون به بررسی مفهوم «دیگری» و مصادیق آن در ابعاد گوناگون زندگی پرداخته‌اند. ادبیات نیز به‌منزله بستری برای بازنمایی مصادیق «دیگری»، در کانون توجه محققان و دیگری‌پژوهان قرار گرفته است. بررسی مصادیق «دیگری» در خوانش متون ادبی، علاوه‌بر شناخت جایگاه دیگربودگی در جهان‌بینی افراد در اعصار مختلف، تحدید قلمرو «من» را نیز ممکن ساخته است. در این نوشتار، به روشی تحلیلی و با رویکرد تلفیقی، ظرفیت‌های مثنوی مولوی در بازنمایی انواع «دیگری» و تحقق سطوح دیگربودگی «دیگری» و جایگاه «دیگری» در جهان‌بینی عرفانی بررسی می‌شود تا با درک سطوح تحقق دیگربودگی، شناختی نسبی از ساختارهای حاکم بر اندیشه‌های عرفانی حاصل شود. بدین‌منظور، پس از تببین مفهوم «دیگری» در سه نظام فکری فلسفی: تقابلی، دیالکتیکی و بین‌سوژه‌ای، با ذکر نمونه‌هایی از مصادیق «دیگری» در ابیات مثنوی، خوانشی از سطوح تحقق دیگربودگی «دیگری» و شروط امکان آنها در این متن ارائه می‌شود. ازمنظری کلی، به جهت وجود ساختار تقابلی حاکم بر جهان‌بینی عرفانی و تعریف «دیگری» به‌منزله یک «غیر»، تحقق سطوح بالای دیگربودگی را در متن مثنوی نمی‌توان انتظار داشت، اما روایت تجربه وصال و به‌تصویرکشیدن عجز «من» از درک «دیگری نامتناهی» را بازنمایی بالاترین سطح از دیگربودگی می‌توان تلقی کرد. ضمن اینکه در فاصله «غیر» تا «‌دیگری نامتناهی» و به‌واسطه گفت‌وگو، سطحی از دیگربودگی نیز در ارتباط میان شخصیت‌های داستان‌هایی از مثنوی بازنمایی می‌شود.

Representation of “The Other” in Mathnavi Manavi

So far, many thinkers with different approaches have studied the concept of ldquo;the other rdquo; and its examples in various aspects of human life. Literature has also attracted the attention of researchers and interested scholars as a platform for representing examples of ldquo;the other rdquo;. In addition to recognizing the place of ldquo;otherness rdquo; in the worldview of individuals in different eras, studying examples of ldquo;the other rdquo; in the literary texts has also made it possible to delimit the realm of ldquo;I rdquo;. In this paper, using an analytical method and adopting an eclectic approach, the researchers studied the potentials of Rumi rsquo;s Mathnavi in ​​representing the types of ldquo;the other rdquo; and in realizing the levels of otherness of ldquo;the other rdquo; and its place in the mystical worldview so as to gain a relative knowledge of the structures that govern mystical thoughts. To that end, we first explained the concept of ldquo;the other rdquo; in three intellectualphilosophical systems, namely contrastive, dialectical and intersubjective, and mentioned examples of ldquo;the other rdquo; in verses of Mathnavi. Then, we presented a reading of the levels of realization of otherness of ldquo;the other rdquo; and the conditions of their possibility in this text. From a general point of view, due to the contrastive structure of the mystical worldview and the definition of ldquo;the other rdquo; as an ldquo;alien rdquo;, the realization of high levels of otherness in the text of Mathnavi cannot be expected, but the narrative of the experience of union and depicting the inability of ldquo;I rdquo; to understand ldquo;the infinite other rdquo; can be regarded as representation of the highest level of otherness. Meanwhile, in the distance from the ldquo;alien rdquo; to ldquo;the infinite other rdquo; and through dialogue, a level of otherness is also represented in the relationship between the characters in some stories of Mathnavi.