تحلیل گفتمانی داستان «خانه روشنان» گلشیری با استفاده از نظریه راجر فالر

یکی از رویکردهایی که در نقد داستان از منظر زبان شناختی بسیار متحول‌ شده، نظریه راجر فالر است. این نظریه آمیزه ای از نظریات دستورزبان گشتاری چامسکی و زبان شناسی نقش‌گرای هالیدی است. ازآنجاکه داستان «خانه روشنان» گلشیری به‌شیوه جریان سیال ذهن نوشته شده و فالر نیز معتقد است، در چنین داستان هایی، روساخت به فهم ژرف‌ساخت کمک می کند، در مقاله حاضر، با روش توصیفی‌‌تحلیلی و ابزار کتابخانه ای و با رویکرد زبان شناختی برمبنای نظریه زبان شناختی فالر، داستان «خانه روشنان» تحلیل شده است. نتایج این تحقیق حاکی است نوع گشتار و شیوه جریان سیال در این اثر باعث به‌هم ریختگی ساختار نحوی جملات، عدم پیروی از قواعد دستوری، تکرار مرجع ضمایر، ایجاد ضرباهنگ و موسیقی در کلام، کاربرد تضادهای تداعی گر و تکرارهای مبتنی بر تاکید، سردرگمی مخاطبان، و ایجاد تعلیق و تعویق در کلام می شود. شخصیت اصلی این اثر، کنشگر و راویانِ جمع، همگی، منفعل و حسی‌‌ادراکی‌اند. گویی، نباید کلامی ضدایدئولوژی غالب متن بر زبان رانند که باعث برهم‌خوردن فضای تک صدای متن شود. گلشیری در این اثر نیز خواسته مانند بقیه آثارش به مشکلات جامعه نقب ‌بزند و قضاوت های مداخله جویانه اش را در متن حاکم کند. از حیث نگاه به متن، نویسنده گاه از منظر بیرونی به متن پرداخته و خود را قادر به فهم ادراکات اشخاص داستان ندانسته و گاه از منظر درونی متن را کاویده و گرایش های شناختی خود را با متن همگام کرده است. از حیث بازنمود گفتار و اندیشه نیز این اثر هم از گفتار باواسطه (مستقیم آزاد) استفاده کرده است و هم از گفتار بدون واسطه و مستقیم. هردوی این شیوه ها توانسته تا حد امکان مکنونات درونی و کلامی شخصیت های اصلی و فرعی را بازنماید.

A Discourse Analysis of Golshiri’s “Khaneh-ye-Roshanan” Using Roger Fowler’s Theory

One of the approaches to the criticism of fiction that has changed a lot from a linguistic point of view is Roger Fowler rsquo;s linguistic theory. This theory is a mixture of Chomsky rsquo;s transformational grammar and Halliday rsquo;s functional linguistics theories. The story of Golshiri rsquo;s ldquo;KhanehyeRoshanan rdquo; was written in the mode of stream of consciousness, and Fowler believed that in such stories, the surface structure helps to understand the deep structure. The present paper analyzed the story of ldquo;KhanehyeRoshanan rdquo; based on Fowler rsquo;s linguistic approach using the descriptiveanalytical method along with library research tools. The results of the study indicate that the types of transformations and the mode of stream of consciousness in this work cause shifts in syntactic structure of sentences, noncompliance with grammatical rules, repetition of pronoun references, creation of rhythm and music in speech, application of associative contrasts, repetitions based on emphasis, confusion in the readers rsquo; minds, and creation of suspension and postponement in speech. The main characters of this work, the actor and alternating narrators, are all passive and sensoryperceptive. It is as if they should not utter a word against the dominant ideology of the text, which would disrupt its monotonous atmosphere. In this work, like the rest of his works, Golshiri wanted to delve into the problems of society and to dominate his interventionist judgments in the text. In terms of looking at the text, the author sometimes dealt with the text from an external perspective and did not consider himself to be able to understand the perceptions of the characters in the story, while he sometimes explored the text from an internal perspective and assimilated his cognitive tendencies into the text. In terms of representation of speech and thought, both direct and indirect speech were used in this work. Both methods could reveal as much as possible the internal and verbal secrets of the main and secondary characters.