پاور‌قی‌نویسی در مطبوعات ایران از آغاز تا سال 1320

پاورقی‌نویسی گونه‌ای نوشتاری است که با شکل‌گیری مطبوعات پدید آمده ‌است و دلایل پیدایی آن را می‌توان جبران کمبود نشر کتاب، بهره‌گیری از شیوه‌‌ای تازه برای ارائه مطالب طولانی، و نیز حفظ و افزایش تعداد خوانندگان دانست. در این مقاله، با استفاده از روش تاریخ‌ادبیات‌پژوهی، به بررسی این گونه نوشتاری و کاربرد آن در مطبوعات ایران از آغاز تا سال 1320 پرداخته‌ایم. هرچند که داستان‌های پاورقی بیشترین سهم از پاورقی‌نویسی مطبوعات را به خود اختصاص داده‌ است، موضوعات گوناگون دیگری همچون نمایش‌نامه، سفرنامه، شرح‌حال و متون تاریخی نیز به‌صورت پاورقی منتشر شده ‌است. در نخستین مطبوعات ایرانی، اصطلاحات گوناگونی همچون قسمت تحتانی، فیتون و ذیل برای این گونه نوشتاری استفاده شده ‌است. نخستین‌بار روزنامه اتحاد اسلام اصطلاح پاورقی را به‌کار برد‌ و اندک‌اندک این اصطلاح در دیگر نشریات نیز به‌کار رفت. نخستین پاورقی‌ها را اعتمادالسلطنه در روزنامه ایران منتشر کرده است که عمدتاً دارای موضوعات تاریخی هستند. نخستین داستان پاورقی ایرانی، رمان نیرنگ سیاه یا کنیزان سفید، اثر ملک‌الشعرای بهار است که در سال 1298 در نشریه ایران منتشر شده ‌است و این موضوع که عده‌ای از پژوهشگران، رمان‌های تهران مخوف یا ده‌نفر قزلباش را نخستین رمان‌های پاورقی ایران دانسته‌اند، فاقد دقت پژوهشی است. مهم‌ترین ویژگی‌های این گونه نوشتاری، دنباله‌داربودن و تنوع موضوعی آن است. از نظر سبک نوشتاری نمی‌توان ویژگی زبانی خاصی را برای این گونه در نظر گرفت. سبک زبانی این گونه، تابع سبک نوشتاری نویسندگان یا مترجمان آن است.

Feuilleton Writing in the Iranian Press(from the Outset up to the Year 1320SH)

Feuilleton is a writing genre which came into existence after the emergence of the press and the reasons behind its creation can be listed as compensating for the shortage of book publications, providing a new way to present long texts, and keeping and increasing the readership. Taking a history of literature research approach, we investigated this writing genre and its applications in the Iranian press from the outset up to the year 1320 SH (1941). While serialized stories have comprised the majority of feuilletons in the press, various topics such as plays, travelogues, biographies, and historical texts have also appeared as feuilletons. In the early Iranian press, various terms were used for this genre, such as lsquo;ghesmate tahtāni rsquo; [bottom section], lsquo;fiton rsquo; [feuilleton], and lsquo;zeyl rsquo; [appendix / footnote]. It was Ettehade Eslam Newspaper that first used the term pāvaraghi [~footer / footnote / = feuilleton] which was gradually picked up by other publications. The first feuilletons were published by Etemad alSaltanah in Iran Newspaper and mostly had historical themes. The first fiction feuilleton was the novel neyrange siyāh ya kaizāne sefid [The Black Deception or White Maids] by MohammadTaqi Bahar which was published in Iran Magazine in 1298 SH (1919), and the naming by certain researchers of the novels tehrāne makhōf [The Dreadful Tehran] or dah nafar qezelbā scaron; [The Ten Qizilbash] as the first fiction feuilletons lacks scientific rigor. The most important feature of this genre is its serialization, and variety in its topics. Considering its style of writing, no particular linguistic feature can be attributed to this genre; rather, the style of writing in this genre follows the style of its authors or translators.