تحلیل اجتماعی-فرهنگی سفرنامه حاج سیاح برپایه نظریه نشانه‌شناسی اجتماعی پیرگیرو

نشانه‌شناسی یکی از رویکردهای پژوهشی است که به بررسی نشانه‌ها در جهت درک معانی نهفته در متن می‌پردازد. این رویکرد که از زبان‌شناسی، جامعه‌شناسی، نقد ادبی و... بهره می‌گیرد، روشی کارآمد برای تجزیه و تحلیل است. تحلیل نشانه‌شناختی سفرنامه‌ها فرصتی برای خوانشی تازه و فهم بهتر از آنها فراهم می‌کند. به‌علاوه، می‌تواند نقش سفرنامه‌ها را در ترسیم و بازنمایی اوضاع اجتماعی و فرهنگی جوامع روشن کند. در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی نشانه‌های اجتماعی سفرنامه حاج سیاح، که طولانی‌ترین سفرنامه یک فرد عادی ازلحاظ بعد زمانی و مکانی در عصر ناصری است، با استفاده از نشانه‌شناسی پیر گیرو، زوایای پنهانی از هویت، فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعی سرزمین‌های سیاحت‌شده روشن شود. این پژوهش، که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، به مقایسه و گاه نشان‌دادن تقابل فرهنگ ایرانی اسلامی با فرهنگ اروپایی و تقابل انسان‌ها با خود و نیز با محیط زندگی می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که مسائل و اعتقادات دینی، به‌مثابه یکی از نشانه‌های هویت، مهم‌ترین دغدغه نویسنده است که هم در داخل و هم در خارج از ایران با دیدی نقادانه بدان پرداخته است. توجه بیش از حد او به مکان‌های مقدس همچون مساجد، معابد و کلیساها حاکی از هویت دینی او در جایگاه طلبه‌ای جوان است.

A Socio-Cultural Analysis of Haj Sayyah TravelogueBased on Pierre Guiraud’s Theory of Social Semiotics

Semiotics is a research approach which evaluates the signs to understanding the hidden meaning in the context. This approach which utilize linguistics, sociology, and literary criticism, is an efficient way of analysis. Semiotic analysis of travelogues provides an opportunity to a new reading and better understanding of them. Moreover, semiotic analysis can clarify the role of travelogues in delineating and representing the social and cultural status of societies. Based on Pierre Guiraud rsquo;s theory, this paper attempts to reveal the hidden aspects of identity, culture and social customs of explored lands by reviewing the social signs in Haj Sayyah travelogue, which is the longest travelogue of an ordinary person with regard to time and place during the Naseri Era. Using a descriptiveanalytic method, this study compares and sometimes contrasts the IranianIslamic culture with the European culture and the confrontation of human beings with themselves and the environment. The findings show that religious beliefs and issues, as signs of identity, are the most important concern for the writer who dealt with them critically both inside and outside of Iran. As a young clergyman, his excessive attention to holy places like mosques, temples and churches suggests his religious identity.