اندیشه اجتماعی، دانش اجتماعی

در دیداری مجدد با جامعه شناسی به منظور مقایسه مبانی و دستاوردهای معرفتی آن با اندیشه های اجتماعی،‌ حداقل چهار دسته اختلاف، قابل شناسایی است. در بررسی اجمالی این وجوه تفاوت، بدون هر گونه اطلاق نگری منجر به حذف برخی از وجوه به نفع وجوه دیگر و یا نادیده گرفتن امکان تاثیرپذیری توامان،‌ چنین به نظر می رسد که در این میان، بیشترین و بارزترین سهم به تفاوت های انگاره ای تعلق دارد. این مسئله با مروری بر اصلی ترین مفروضات انگاره ای جاری در هریک از این دو سنخ معرفتی، بیشتر احراز می گردد. این مطالعه به جز تلاش برای سامان دهی به بحث های پراکنده ای که در تبیین نسبت میان اندیشه اجتماعی و دانش جامعه شناختی صورت گرفته است، پرسش دیگری را نیز تعقیب کرده است و آن، این که در دوره ای که امکان کشف و شناسایی انگاره های معرفتی و نمایان سازی وجوه ممیز آن ها میسر شده است و متفکرین در این باره به نوعی خودآگاهی معرفتی رسیده اند،‌ آیا نمی توان با گذر از برخی اسطوره های چارچوب، معرفت علمی - عقلانی آینده را خلاقانه و گزینش گرانه تر از پیش رقم زد؟ به نظر می رسد که در پیش گرفتن این روند،‌مستلزم وجود نوعی خودباوری است که در مولد و خاستگاه جامعه شناختی یعنی غرب، بیش از جاهای دیگر وجود دارد؛ در عین حال بضاعات و ظرفیت های معرفتی مسلمانان برای چنین ابداع و سنتزی، بیش از آنان است. ما به این تلقی و ایده به نحوی بسیار موجز و خام، در نتیجه گیری پایانی بحث اشاره کرده ایم تا شاید بهانه و مدخلی باشد برای ورود به مطالعات جدی تر فراجامعه شناختی در آینده.