تحلیل ساختاری رسالۀ‌العشق‌های منثور با تکیه بر مضامین غنایی آنها

نثرهای عرفانی، ازنظر شمول، حوزه‌های متفاوتی را، چه ازنظر موضوع و محتوا و چه ازنظر سبک، ساختار، زبان و اسلوب بیان، دربرمی‌گیرند و نمی­توان همه آنها را در یک مجموعه و ذیل یک نوع ادبی (ژانر) معرفی کرد. اطلاق عنوان کلی «نثرهای عرفانی» به این آثار ما را از هویت واقعی آنها دور می­کند. بسیاری از نثرهای عرفانی، درعین تعلق‌داشتن به حوزه عرفان، ویژگی­هایی دارند که آنها را از دیگر متون عرفانی متمایز می­سازد. در جستار حاضر، با بهره­گیری از روش توصیفی‌‌تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­ای، با تکیه بر موضوع کلیدی «عشق»، آثار عرفانی، اعم از کتاب و رساله (رسائل عشقی منثور) مطالعه­ شده­ و ضمن پرداختن به ویژگی­های مشترک آنها، منطبق با ویژگی­ها و معیارهایی که به‌دست آمده ­است، آثار یادشده زیرمجموعه یک نوع ادبی دیگر (ژانر)، به‌مثابه «نثرهای عرفانی غنایی» معرفی شده­ است. هدف جستار حاضر، تقسیم عرفان به عرفان عابدانه و عاشقانه نیست، بلکه مقصود این است که آثار عرفانی با توجه شیوه بیان، ساختار، زبان، صور خیال و موضوع ‌به‌گونه­ای که نمایان‌کننده هویت واقعی آن آثار باشد مطالعه شود. حاصل مطالعه نشان داد که سه مولفه اساسی 1. نثربودن و مباحث مرتبط با آن (تلفیق سنت مکتوب و سنت گفتار و تاویل‌پذیری) 2. عرفانی‌بودن و مصادیق آن (معرفت‌شناسی و هستی­شناسی، بی­قاعدگی، عشق، حسن و جمال و تاثیرپذیری از آثار متقدم) 3. عاشقانه و غنایی‌بودن و اسباب شاعرانگی (موسیقی، صور خیال و استفاده از منطق شعر) ویژگی­های اساسی و مشترکِ این نوع ادبی است.