تکتونواستراتیگرافی و تکتونوماگماتیسم شمال بیرجند

شمال بیرجند بخشی از پهنه ساختاری خاور ایران در مجاورت حاشیه شمال باختری بلوک لوت است. در حوضه فلیشی شرق ایران سنگ های قدیمی تر از کرتاسه رخنمون ندارند. واحدهای لیتودمیک و سنگ چینه ای منطقه مورد مطالعه شامل مجموعه افیولیتی، فلیشهای دگرگون شده کرتاسه بالایی، توربیدایت های و نهشته های کم عمق کرتاسه پایانی، واحد های فلیشی پالئوسن و ائوسن، واحد سنگ آهکی و مارنی ائوسن، واحد ماسه سنگی ائوسن، مجموعه ولکانیکی ائوسن، کنگلومرای نئوژن، واحد کنگلومرایی پلیوکواترنر، نهشته های کواترنر قدیم و نهشته های کواترنر جدید است. در خصوص تشکیل مجموعه های افیولیتی و رسوبات همراه آنها با توجه به مطالعات فسیلی و سن سنجی مطلق اعتقاد بر این است که در طی آپتین و آلبین تشکیل شده اند و جایگیری مجموعه افیولیتی در شرق ایران در پایان کرتاسه تا اوایل پالئوسن اتفاق افتاده است. مجموعه افیولیتی و رسوبی همراه آنها در اثر تنش های فشاری در طی کرتاسه پسین دچار دگرگونی خفیف می شود. نهشته های زیردریایی در حد اسلیت و فیلیت دگرگون و پریدوتیت ها و بازالت های زیر دریایی نیز دچار دگرسانی شده اند.در پایان کرتاسه در اثر خروج کل منطقه از آب یک ناپیوستگی عمومی و وسیع درمرز کرتاسه و ترشیاری در محدوده مورد مطالعه و شرق ایران دیده می شود. پس از آن در طی پالئوسن پسین- ائوسن یک حوضه رسوبی جدید در منطقه تحت تاثیر یک فاز کششی ایجاد شده است. در اواخر ائوسن در اثر حرکات فشاری در منطقه، حوضه های رسوبی از آب خارج شده و و لکانیسم در اواخر ائوسن، الیگوسن رخ می دهد. پس از آن در اثر بالا آمدن کل منطقه در میوسن، تحت تاثیر فرسایش قرار گرفته و مجموعه رخساره های مولاس در چند نوبت تشکیل می شودو نهشته ها دچار چین خوردگی می شود. اما رسوبات جدیدتر کواترنر به صورت نسبتا افقی در ترازهای مختلف تشکیل شده است در بین مدل های تکتونیکی ارائه شده برای منطقه تاکنون ، ابتدا طرح فروروانش برای تشکیل مجموعه های سنگی منطقه پیشنهاد شد. همچنین مدل اورکلاین پیشنهاد گردیده است. اخیرا با توجه به عدم گسترش خطی مجموعه های ولکانیکی، اعتقاد بر این است منشاء ماگمای ولکانیسم ائوسن پسین- الیگوسن به گوشته نسبت داده شود که احتمالاً توسط فرورانش سیستان در کرتاسه پسین متاسوماتیزه شده است. به نظز می رسد مدل اخیر با اطلاعات زمین شناسی بهتر همخوان است