بینش و روش تاریخ نگاری ابن عساکر (د. 571ق / 1176م)

ابن‌عساکر یکی از برجسته‌ترین محدثان و مورخان مکتب شام در قرون میانی است که کتاب تاریخ مدینه-دمشق از مهم ترین منابع در تاریخ نگاری اسلامی، مهم ترین اثر وی می باشد. در این جستار با روش توصیفی-تحلیلی، روش و ویژگی های تاریخ نگاری ابن عساکر در این اثر مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابن عساکر در جایگاه محدث و فقیه، پیرو روش حدیثی_خبری است؛ از این رو، هم مورخ_محدث و هم مورخ_فقیه بود که بر روایت و درایت تکیه دارد. ابن‌عساکر از شیوه تنظیم فرهنگنامه‌ای در نگارش تاریخ بهره برده است و اهتمام زیادی به ذکر سلسله اسناد داشته ولی در گزارش‌های خود، دست به تحلیل و ارزیابی نزده‌ و آن را به اختیار خواننده گذاشته است. وی هیچ‌گاه تسلیم گرایش و جریان خاصی نشده و بدون اغماض و اغراض درباره حوادث و وقایع مهم دست به کتابت زده است و امانت داری علمی و بی‌طرفی در نقل روایات معارض و مخالف حتی با اعتقادات خود داشته است که به همین خاطر، کتاب وی میدان به تصویر کشیدن تضارب آراء است. ابن عساکر روایات ضعیف و نادرست را هم در کتابش آورده است تا خواننده را از هر دو روایات آگاه دهد. وی سعی کرده است در ذکر سند و ثبت و ضبط اسامی راویان، امین و دقیق باشد، برای همین دست به سفرهای علمی زده و با بسیاری از عالمان ملاقات داشته است. از دیگر ویژگی های تاریخ نگاری ابن عساکر، عدم تمرکز بیشتر به وجه سیاسی در تاریخ‌نگاری، ذکر اقوال مختلف و کثیر در نگارش سیره خلفا و کثرت استفاده از احادیث نبوی و همچنین بهره بسیار از شعر در بیان وقایع، می باشد.