تحلیل و بررسی رابطه انسان، طبیعت و معماری از منظر حکمت اسلامی

انسان با طبیعت زیسته و می‌زید و درعین‌حال برای حیات بهتر خویش در آن معماری می‌کند. درواقع در رابطه انسان و طبیعت و معماری است که درک چگونگی استفاده از طبیعت در ساخت محیط‌های انسان‌ساخت خود را جلوه می‌دهد. با اندک نگاهی به آثار معماری ایران و تاملی کوتاه در آن‌ها درمی‌یابیم که سرچشمه تمامی این آثار برگرفته از تجسم عینی اندیشه مردمانی است که تلاش کرده‌اند جهان‌بینی خود را در قالب آن هنر بیان کنند. طبیعت دستاورد معمار هستی، خداوندگار عالم است و اغلب برای معماران سرچشمه الهام بوده است. به دلیل گرایش ذاتی و فطری انسان‌ها در تعامل با طبیعت و تاثیرات قابل‌توجه ارتباط با طبیعت در روح و جسم آدمی، بشر همواره به دنبال ایجاد رابطه‌ای منطقی و مناسب میان فضای درون و طبیعت بیرون بوده است. ازاین‌رو معماری ایرانی به‌عنوان نمونه متعالی از حکمت اسلامی و تصویر باورهای انسان ایرانی اسلامی در بطن تاریخ است که علی‌رغم ناملایمات، همچنان به‌عنوان الگویی موفق از آن یاد می‌شود. معماری در مقام برخوردگاه آدمیان و اندیشه‌هایشان و به‌عنوان میعادگاه زمین و آسمان و نقطه تلاقی عملکرد و پندار، بهترین جای تجربه عرفانی است. ازاین‌رو در این پژوهش به بررسی رابطه معماری، طبیعت و انسان از منظر حکمت اسلامی که در توسعه‌های اخیر مورد غفلت قرارگرفته، پرداخته‌شده است. رابطه‌ای که درگذشته به‌خوبی پاسخ نیازهای جسمی و روحی انسان را برآورده می‌کرد که در حال حاضر توسعه صنعت و رشد تفکرات دنیا گرایانه خساراتی را به طبیعت، معماری و درنهایت خود انسان وارد نموده است. این پژوهش با رویکردی توصیفی تحلیلی و بر مبنای تحلیل داده‌ها و اطلاعات حاصل از مطالعه منابع کتابخانه‌ای و اسناد و نوشته‌های مربوطه انجام‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که ادراک عناصر طبیعت مبتنی بر حکت اسلامی و ارتباط قوی با آن‌ها، ضروری‌ترین شرط برای معمار است، چون حکمت مقامی است که در آن انسان شایسته خلق معماری یا هر اثر هنری دیگری می‌شود و هر آنچه می‌آفریند سرشار از پاسخ‌هایی روشن و مناسب به خواست‌های مادی و نیازهای معنوی اوست.