جایگاه نور درسقاخانه از منظر فرهنگ و هنر اسلامی

سقاخانه ها یکی از انواع معماری های مذهبی است که د ر کنار حسینیه ها، تکیه ها، امامزاده ها، زورخانه ها و ... ساخته شده و به عنوان مکانی معنوی و مذهبی تبلور یافته اند. بنای سقاخانه با توجه به برپا بودن آن ها چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی بطور بالقوه منبعی حایز اهمیت در باستان شناسی ایران است. وجود نور در مکان های مقدس و سقاخانه ها و مانند اینها همچنین شمع روشن کردن عیسویان در کلیساها و در زادشب حضرتعیسی(ع) (زادشب مهر، شب یلدا) روی درخت کاج انگیزه ای شد تا در این پژوهش به بررسی جایگاه نور در فضای معماری سقاخانه پرداخته شود. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا با بررسی عنصر آتش و تطور آن در گذر زمان و ارتباط آن با معنویت، حکمت و هنر معماری مذهبی به این سوالات پاسخ داده شود که چرا - ایرانیان در مراسم های آیینی و مذهبی خود (محرم: شام غریبان) و یا در مکان هایی با این کار کرد (سقاخانه ها) از نور (روشن کردن شمع) استفاده می کنند؟ و نور در فضای معماری ایرانی دارای چه جایگاهی است؟ هدف از انجام این پژوهش این است که با مطالعه سیر تاریخی بنای سقاخانه در معماری ایران و آیین های دینی ، به بررسی پیشینه و جایگاه نور در مراسم های آیینی و حضور این عنصر د ر کنار عناصر آب و آتش در فضای معماری ایران و بطور ویژه سقاخانه پرداخته شود. نتایج حاکی از آن است که سقاخانه ها در ادامه حضور آیین مهرپرستی و با کارکردی شبیه آن تعبیه شده، و از نظر فرمی علاوه بر شباهت و نزدیکی در معماری و محل ساخت آن، در اهمیت دادن به حضور نور در این فضاها باتوجه به آموزه های آیین مهرپرستی و بعد از آن دین زرتشت و سپس اسلام که خداوند را نور آسمان ها و زمین می داند، با توجه به فاصله زمانی نیز با یکدیگر قرابت و همخوانی داشته باشند. این پژوهش از نوع کیفی- توسعه ای بوده و به روش توصیفی-تحلیلی انجام پذیرفته است.