نقش فضای باز و بسته در شکل‌گیری ساختار فضایی مسکن قاجار اصفهان

مسکن به عنوان یک مولفه تاثیرگذار بر جوامع شهری، به دلیل ابعاد گسترده‌ای که دارد بر بسیاری از متغیرهای دیگر تاثیر گذاشته و به همان نسبت نیز تاثیر می‌پذیرد. یکی از منابع شناخت ابعاد این اثرگذاری در معماری، داده‌کاوی نظام توده- فضا است که ارتباط مستقیمی با موجودیت و کیفیت هر اثر معماری دارد و الگویی پیوند دهنده بین کالبد و معنا را رقم می‌زند. این نقش در نسبت و مکان‌یابی میان فضا و توده می‌تواند مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد تا بر مبنای آن بتوان رهیافتی برای معاصرسازی الگوهای بومی و اصیل هر فرهنگ و سرزمینی دست‌یافت و معماری را در شرایط بومی و سازگار خود با محیط حفظ نمود. شیوه پژوهش توصیفی- تحلیلی است که با طرح معادله‌ای در پی پیش‌بینی نسبت فضا به توده بر پایه سه متغیر موقعیت، جهت و مساحت می‌باشد. این معادله ریاضی پس از استخراج داده‌های اولیه از جامعه آماری منتخب، در نرم‌افزار میپل حل گردیده است.بدین منظور و باتوجه به جایگاه ویژه معماری اصفهان، مسکن بومی اصفهان در دوره قاجار انتخاب شده است، جایی که برخورد فرهنگی در جامعه ایران رخ می‌دهد و به نوعی آخرین زمانی است که می‌توان تداوم الگوهای بومی را مشاهده نمود. نتایج نشان دهنده آن است که نسبت توده و فضا تابعی از اندازه کلی مسکن، جهت‌گیری زمین و موقعیت آن در محله است که می‌تواند به شناخت ساختار فضایی معماری منجر گردد؛ سازمانی که متشکل از روابط و کنش‌های درونی فضا با فرهنگ است و نقش بنیادینی در بازخوانی و فهم آثار معماری دارد.