تاملی بر حکمت هندسه و تناسبات در معماری ایرانی و نقش آن در سازماندهی فضایی

در معماری ایران، هندسه و وجوه مختلف آن دامنه وسیعی را شامل می شود و محققان بسیاری درباره هندسه و به کارگیری آن در زمینه های گوناگون معماری از جمله کارکردی، فرمی و زیبایی شناسی پرداخته اند. در پژوهش پیش رو ضمن مرور ابعادی از هندسه و تناسبات در معماری، به بررسی نقش آن در سازماندهی فضایی پرداخته شده است. هدف از این نوشتار، مروری بر تحلیل حکمت هندسه و تناسبات و به کار گیری آن در به وجود آمدن نظم و ساماندهی فضاها با اصول حاکم بر معماری ایرانی بوده است. برای تبیین مفهوم سازماندهی فضایی و همچنین ارزیابی ویژگی های فضایی و هندسی در معماری، مجموعه ای از مفاهیم، مورد توجه قرار گرفته که عبارتند از: ساختار فضاها، نظم سلسله مراتبی فضاها، مدول و پیمون، هندسه پنهان در پلان، تناسبات زرین در معماری سنتی ایران و نقوش هندسی تزئینی در دوره اسلامی. نتایج نشان می دهد که میان هندسه و سازماندهی فضایی در معماری رابطه وجود دارد و هندسه همواره در معماری ایرانی برای انتظام بخشیدن به فضاها و سازماندهی آن نقش عمده داشته است. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی و جمع آوری اطلاعات و مرور پیشینه از طریق مطالعه اسنادی و کتابخانه ای و مقالات علمی معتبر صورت پذیرفته است.