بررسی نقوش تزئینی مسجد جامع حکیم اصفهان با رویکرد نشانه‌شناسی

معماری اسلامی با بهره گیری از انواع تزئینات، شکوه و عظمت چشمگیری به آثار معماری سرزمین های اسلامی داده است. هنر معماری اسلامی فراتر از صرف تجربه زیبایی شناختی است و در واقع جلوه‌ای نمادین از حقیقتی والاتر است که انسان را از کثرت جهان بیرون به وحدت الهی می‌رساند و در حقیقت جای دادن انسان در حضور خدا از طریق قدسی کردن فضاست. پژوهش حاضر تحلیل نقوش مسجد حکیم اصفهان براساس نشانه‌شناسی رولان بارت (نظریه‌پرداز فرانسوی) است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی - تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. چارچوب نظری استفاده شده در این مقاله براساس نظریه دلالت صریح و دلالت ضمنی رولان بارت در تحلیل نمادها و نشانه ها است. نتایج حاصل از این پژوهش پس از تجزیه و تحلیل نقوش براساس نگرش بارت نشانگر آن است هر نشانه به خودی خود معنایی ندارد و براساس شرایط حاکم است که معنا پیدا می‌کند. هدف از انجام این پژوهش، تمرکز بیشتر بر روی نقوش تزئینی در مسجد جامع حکیم اصفهان، به منظور دستیابی به اطلاعاتی جدید و پی بردن به حقایق موجود در زمینه نشانه شناسی است. چرا که این آثار بازتابی از جامعه زمان خود هستند و قطعا اطلاعات قابل توجهی در اختیار پژوهشگران قرار می دهند. در واقع این پژوهش در پی اثبات این مدعاست که نقوش مسجد حکیم اصفهان را تا چه اندازه می‌توان با بکارگیری روش نشانه‌شناسی به تجزیه و تحلیل عناصر نشان های نقوش پرداخت. از اینرو با بررسی این نقوش از دیدگاه نشانه‌شناسی می‌توان مفاهیم فرهنگی و اجتماعی جدیدی را برای مخاطبان خلق کرد. در انتها می توان گفت که نقوش مسجد حکیم اصفهان حاوی اطلاعاتی در مورد هنر دوره صفویه هستند که با تحلیل و تفسیر آثار مذکور علاوه بر هنر آن دوره، زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی جامعه را بازتاب می دهند. همچنین، هنرمندان با بهره گیری از جنبه های بصری و زیباشناسانه ی نمادها و نشانه های عامیانه که دارای مفاهیمی مرتبط با اعتقادات و فرهنگ مردم است، آثاری بدیع و منحصر به وجود آورده اند. مهمترین منشاء نقوشها و طرحها آیات شریف قرآن کریم می باشد.