مشروطه فارس و قیام مبارزان جنوب در بستر تحولات بین‌المللی

مشروطه فارس و بوشهر اگرچه متعاقب رویدادهای تهران و تبریز و بازگشت استبداد و قتل عام آزادی‌خواهان روی داد و در نگاه اول در ادامه تحولات سیاسی پایتخت قابل خوانش است اما به‌واقع، مشروطه جنوب تفاوت‌هایی اساسی با مشروطه تهران و تا حدی مشروطه تبریز دارد چرا که بهدلیل منافع اقتصادی و نظامی انگلستان در جنوب ایران و حساسیت دریاداری انگلستان نسبت به کمپانی هند شرقی و توسعه مراودات آن کمپانی با ساحل‌نشینان ایرانی و اندکی بعد، کشف نفت در خوزستان، هرگونه تحول اجتماعی و سیاسی و اقتصادی بزرگ در جنوب ایران، خود به خود پای انگلیسی‌ها را نیز در تعیین مناسبات آتی این منطقه به میان آورده است. سازماندهی نیروهای مخالف مردمی علیه والی و نماینده حکومت استبدادی در فارس توسط مراجع تقلید و خوانین بزرگ و کوچک لار و تنگستان و بوشهر در سال‌های سلطنت محمدعلی شاه و کمک آنها به فاتحان تهران ازطریق ارسال کمک‌های مالی و غیرمالی، فصل جدیدی از استقلال عمل این خوانین و مراجع در مواجهه با رفتارهای ظالمانه و غیرانسانی نیروهای سیاسی داخلی و خارجی باز کرد؛ رویه‌ای که خیلی زود به مصاف با پلیس جنوب و نیروهای نظامی انگلستان در جنگ جهانی اول نیز کشیده شد. این نوشتار تلاش دارد اثرپذیری جنبش مشروطه جنوب و اقدامات ملیون جنوب کشور از تحولات سیاسی بزرگ بین‌المللی به‌خصوص نزاع میان عثمانی و آلمان با روسیه و انگلستان و فرانسه را نشان دهد.