سناریوهای آینده نانوفناوری در ایران: رویکردی تمدنی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها

نانوفناوری به عنوان یکی از فناوری‌های نوظهور و پیشرفته، پتانسیل بالایی برای تحول در صنایع مختلف و بهبود کیفیت زندگی انسان‌ها دارد. این مقاله با رویکردی تمدنی به بررسی آینده نانوفناوری در ایران می‌پردازد و چالش‌ها، فرصت‌ها و سناریوهای محتمل توسعه این فناوری را تحلیل می‌کند. روش تحقیق این مقاله ترکیبی از تحلیل محتوای کیفی و سناریوپردازی است. در مرحله اول، با مرور ادبیات موجود، چالش‌ها و فرصت‌های نانوفناوری در ایران شناسایی شدند. در مرحله دوم، با استفاده از روش سناریوپردازی، پنج سناریوی محتمل برای آینده نانوفناوری در ایران ترسیم شد که شامل سناریوهای سهل‌انگاری و عقب‌ماندگی، کاهش، تداوم، رشد و تعالی است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که ایران علیرغم تحریم‌های بین‌المللی، گام‌های قابل توجهی در حوزه نانوفناوری برداشته و در تولید علم و فناوری نانو به جایگاه چهارم جهانی دست یافته است. با این حال، چالش‌هایی مانند کمبود منابع مالی، محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و نیاز به تقویت همکاری‌های بین‌المللی همچنان وجود دارد. از سوی دیگر، فرصت‌هایی مانند سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، تقویت زیرساخت‌ها و ادغام نانوفناوری با فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، می‌تواند به پیشرفت این حوزه کمک کند. در نهایت، این مقاله پیشنهاداتی برای سیاست‌گذاری در راستای توسعه پایدار نانوفناوری در ایران ارائه می‌دهد، از جمله تقویت همکاری‌های بین‌المللی، ایجاد مراکز تحقیقاتی تخصصی، توسعه آموزش نانوفناوری و توجه به اصول زیست‌محیطی و اخلاقی در کاربردهای این فناوری. این پژوهش می‌تواند به برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران کمک کند تا با درک بهتر روندها و چالش‌های پیش‌رو، راهبردهای مناسبی برای توسعه نانوفناوری در ایران تدوین کنند.