علم و فناوری در تمدن نوین اسلامی: تعادل سنت و نوآوری؛ پژوهشی مبتنی بر مثلث آینده‌پژوهی

تمدن اسلامی در طول تاریخ نقش‌برجسته‌ای در تولید و توسعه علم و فناوری داشته است. بااین‌حال، تحولات شتابان علمی و فناوری در دنیای معاصر، همراه با تاثیرات سنت‌ها و میراث‌فرهنگی - دینی گذشته، مسیرهای تازه‌ای را برای آینده این تمدن شکل می‌دهند. این مقاله با استفاده از چارچوب «مثلث آینده‌پژوهی» سهیل عنایت‌الله، آینده علم و فناوری در تمدن اسلامی را تحلیل می‌کند. در این چارچوب، سه ضلع اصلی مورد بررسی قرار می‌گیرد: جاذبه‌های آینده که به آرمان‌ها و چشم‌اندازهای مطلوب تمدن اسلامی در حوزه علم و فناوری اشاره دارد؛ وزن گذشته که تاثیرات تاریخی، فرهنگی و دینی را بر نحوه مواجهه این تمدن با آینده علم و فناوری بررسی می‌کند؛ و فشارهای حال که نیروهای کنونی از جمله تغییرات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فناورانه را به‌عنوان محرک‌های حرکت تمدن اسلامی به‌سوی آینده مورد تحلیل قرار می‌دهد. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که برای دستیابی به آینده‌ای مطلوب در حوزه علم و فناوری، تمدن اسلامی نیازمند ایجاد تعادلی میان حفظ سنت‌ها و پذیرش نوآوری‌های مدرن است. این مقاله با ارائه راهکارهایی برای سیاست‌گذاری علمی و فناوری در جوامع اسلامی، بر لزوم توجه به اصول اخلاقی و دینی اسلامی در مواجهه با چالش‌های نوظهور تاکید می‌کند.