حاکمیت یا امنیت غذایی: کدام پارادایم نجات بخش است؟

از اواسط قرن بیستم، ترکیب خشکسالی و گرمای شدید تاثیرات منفی بر کشاورزی و امنیت‌غذایی داشته است. امنیت‌غذایی به دسترسی همه افراد به غذای کافی، سالم و مغذی اشاره دارد و در مباحث حکمرانی شامل سیاست‌ها، نهادها و همکاری‌های بین‌المللی برای کاهش گرسنگی و تامین تغذیه پایدار است. از منظر اقتصاد‌سیاسی، امنیت‌غذایی برخاسته از نگرش راست و نئولیبرالی است و بر تامین غذا به هر طریق ممکن حتی واردات تاکید دارد. در سوی مقابل حاکمیت‌غذایی به‌عنوان یک مفهوم نوین، برخاسته از نگرش چپ است و بر حقوق مردم در دسترسی به غذای سالم، تامین نیاز‌ها با توجه به تولید داخل و تصمیم‌گیری در سیستم‌های غذایی تمرکز دارد. در ایران، اسناد بالادستی بر خودکفایی و تامین امنیت‌غذایی تاکید دارند. پارادایم امنیت‌غذایی بر تامین غذای کافی و بهره‌وری منابع تمرکز دارد، در حالی که حاکمیت‌غذایی به عدالت اجتماعی، حقوق جوامع محلی و حفاظت از محیط‌ زیست توجه دارد. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای و همچنین استفاده از اسناد بالادستی به تحلیل امنیت‌غذایی و حاکمیت‌غذایی در ایران پرداخته و نقاط قوت و ضعف سیاست‌ها را بررسی کرده است و ارتقای بهره‌وری کشاورزی و حفظ منابع طبیعی را برای تامین امنیت‌غذایی ضروری می‌داند. با توجه به شرایط کشور و لزوم توجه به توسعه‌پایدار به نظر می‌رسد تلفیقی از دو پارادایم حاکمیت‌ و امنیت غذایی می‌تواند در ایران راهبردی مناسب باشد.

sovereignty or food security: which paradigm is the savior?

since the mid-20th century, drought and extreme heat have negatively impacted agriculture and food security. food security refers to ensuring that all individuals have access to sufficient, safe, and nutritious food, involving policies, institutions, and international cooperation to reduce hunger and ensure sustainable nutrition. in political economy terms, food security is associated with right-wing and neoliberal views, focusing on food provision through various means, including imports. in contrast, food sovereignty, a more recent concept derived from left-wing ideology, emphasizes people's rights to healthy food, prioritizing domestic production and decision-making in food systems. in iran, higher-level documents emphasize self-sufficiency and food security. the food security paradigm focuses on adequate food supply and resource efficiency, while food sovereignty prioritizes social justice, local community rights, and environmental protection. this study uses a descriptive-analytical approach, analyzing food security and sovereignty in iran through library research and policy documents. it highlights the need for increased agricultural productivity and resource conservation to ensure food security. given iran's context and the need for sustainable development, combining food security and food sovereignty paradigms may offer an effective strategy for addressing the country's challenges.