نظریه ترجمه جرجانی و زبان‌شناسی اجتماعی: بررسی ترجمه‌های عربی-فارسی در بافت تاریخی

این مقاله به بررسی تلاقی نظریه ترجمه کلاسیک عبدالقاهر جرجانی و چارچوب‌های معاصر زبان‌شناسی اجتماعی، به ویژه در زمینه تجربیات دوزبانه و چندزبانه در ترجمه‌های عربی به فارسی می‌پردازد. با بهره‌گیری از مفاهیم کلیدی جرجانی، این مطالعه به کاوش در این موضوع می‌پردازد که چگونه این ایده‌ها با نظریه‌های زبان‌شناسی اجتماعی که زبان را به عنوان «تنوعی از گونه‌های زبانی» در مجموعه زبانی یک فرد می‌بینند، همسو می‌شوند. مفاهیم زبان‌شناسی اجتماعی مانند «تغییر رمزگان»، «گونه زبانی» و «شناخت چندزبانه» برای درک بهتر اینکه چگونه افراد دوزبانه و چندزبانه ترجمه بین عربی و فارسی را هدایت می‌کنند، ادغام شده‌اند. این تحلیل به بررسی نمونه‌های تاریخی ترجمه‌های عربی به فارسی و شیوه‌های دوزبانه در میان دانشمندان دوره‌های عباسی و عثمانی می‌پردازد و اصطلاح‌شناسی زبان‌شناسی اجتماعی را بر فرآیندهای فکری جرجانی اعمال می‌کند. این مطالعه نشان می‌دهد که دانشمندان چندزبانه اغلب به ترجمه به عنوان ادغامی یکپارچه از گونه‌های زبانی نگاه می‌کردند. این مقاله با مقایسه تاکید جرجانی بر جهان‌شمولی شناختی «نحو» با نظریه‌های مدرن زبان‌شناسی اجتماعی، رویکردی سیال‌تر به ترجمه را پیشنهاد می‌کند که منعکس‌کننده تجربیات افراد دوزبانه و چندزبانه است.