فرهنگ و ادب عربی در آیینة شعر ادیب الممالک فراهانی

محمّد صادق حسینی فراهانی ملقّب به ادیب الممالک از شاعران پارسی‌گوی برجسته در دوره مشروطه محسوب می‌شود؛ آگاهی او از زبان و ادبیات عربی، آیینه‌ای تمام‌نما از روابط متقابل ادبی و پیوندهای ریشه دار زبان فارسی و عربی در روزگار شاعر است، و اشعار عربی وی نیز دالّ بر تسلّط و مهارت وی بر ادب عربی می‌باشد. ادیب الممالک از فحول شعرای دوره بازگشت ادبی به شمار می‌رود و همچون سایر شاعران این دوره در قصیده سرایی از شاعران سبک خراسانی نظیر منوچهری و امیرمعزّی و عنصری و غیره تقلید می‌کند لذا این شاعران تحت تاثیر فرهنگ و ادب عربی بوده اند این تاثیرپذیری از شعر عربی بیشتر از لحاظ اسلوبی و سبکی بوده است و ادیب الممالک به عنوان شاعر بازگشت ادبی این ویژگی سبکی را رعایت کرده است. در حقیقت یکی از راه‌های کشف معانی اشعارش، تسلّط بر زبان و ادب عربی است. روش تحقیق در این جستار ادبی براساس روش توصیفی تحلیلی و در حیطة مکتب فرانسوی ادبیات تطبیقی به رشته تحریر درآمده است. نتایج این پژوهش بیانگر این مطلب است که ادیب الممالک به عنوان یکی از شاعران پُر آوازه‌ی عصر مشروطیت، در ترویج و پیوند ادب و فرهنگ و تمدّن فارسی و عربی از طریق اشعار خویش تلاش و اقدامات شایان ذکری را انجام داده، و با تاثیرپذیری و تقلید از شاعرانی همچون شنفری، تابطّ شرا به نغمه‌سرایی پرداخته است و مفاهیمی مشترک که حاصل مطالعات گسترده در فرهنگ و ادب عربی و تجارب زندگی و بینامتنیت‌های شعری تا حدودی موفّق ظاهر شده است. ساختار ماهرانه اشعار عربی و فارسی وی و انتقال این عاطفه و احساس در کنار لفظ و معنا به سروده‌های عربی ادیب الممالک ارج و اهمیّت فراوانی داده است.