روش‌شناسی ابوعلی فارسی در کتاب «شیرازیات»

کتاب «شیرازیات» ابوعلی فارسی یکی از مصادر و مراجع مهم در آموزش دستور زبان عربی به شمار می‌رود که مسائل صرفی و نحوی مختلفی، همچون مفعول‌به، اضافه معنوی، بدل، واژه‌شناسی «لَدُن، عَمْرَکَ اللهَ، اوّل، شاءٌ، تَناحَی، هَنَّا، قطُّ»، را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. از آن‌جا که بسیاری از نحوی‌دانان متاخر ابوعلی فارسی از روش و مکتب نحوی وی تاثیر پذیرفته‌اند و آثار وی را منبع الهام و عصاره‌ی فکری دانش خویش می‌شمارند، مقاله پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی روش اندیشه صرفی و نحوی ابوعلی فارسی در کتاب «شیرازیات» می‌پردازد. نکته‌ای که در کتاب شیرازیات بیشتر مورد اهتمام ابوعلی فارسی بوده، این است که وی مباحث ساده و بدیهی را مطرح نمی‌کند، بلکه با بیان واژه‌شناسی برخی اسم‌ها و فعل‌ها درصدد انتقال مفاهیم جدید به مخاطب است. ارائه دیدگاه‌های تازه در برخی واژه‌ها همانند لَدُن، شاء، و غیره و همچنین تحول و تنوّع در تقسیم بندی موضوعات برحسب شواهد قرآنی و شعری آشنا و پرکاربرد، استفاده از عبارات و تعابیر روشن، پرهیز از زیاده‌گویی و تکلّف از مهمترین شاخصه‌ها و مولفه‌های روش وی به شمار می‌رود. ابوعلی از نحویان بزرگی چون سیبویه، زجّاج، اخفش صغیر، و مجاهد تاثیر پذیرفته است که نمود آن در برخی آراء نحوی وی نمایان شده است. وی بر نحویانی همچون صاحب الخصائص تاثیر زیادی داشته است تا جایی که ابن جنّی همواره در آثار خویش از وی در مباحث مختلف صرفی و نحوی استشهاد می‌کند.