زیبایی‌شناسی سازواره‌های بلاغی و زبانی در اشعار عربی سعدی شیرازی

زیبایی‌شناسی از بحث‌های مهم در بیانِ ویژگی زیبای پدیده‌های ادبی است که تناسب و برقراری توازن میان اجزای یک پدیده را بررسی می‌کند. پژوهش حاضر بر آن است تا واکاوی اشعار عربی سعدی شیرازی، یکی از برترین شاعران تاریخ ادبیات ایران و جهان را از منظر زیبایی‌شناسی دستمایۀ کار خود قرار دهد. آوازۀ ادبی سعدی نه تنها مختصّ سرزمینش نیست؛ بلکه حتّی در زمان حیاتش نیز به فراسوی مرزهای ایران رسیده بود. وی به سبب تسلّطش بر زبان عربی، افزون بر تالیف آثار گران‌بهای منثور و منظوم پارسی، به سرودن اشعار عربی نیز مبادرت ورزیده و از این رهگذر مورد تحسین ادیبان فارسی و عربی قرار گرفته است. از جمله ویژگی‌هایی که در برخورد با اشعار سعدی، نظر پژوهشگران را به خود جلب می‌کند، کاربست عناصر بلاغی و سازه‌های زبانی در سروده‌های وی است. بر این مبنا، جستار حاضر می‌کوشد تا به روش توصیفی-تحلیلی و با هدف شناسایی شگردهای بلاغی و زبانی در برخی از اشعار این شاعر سخن‌سنج که به حقّ، لقب «استاد سخن» را همراه خود یدک می‌کشد، کارکرد ابزارهای بلاغی و زبانی را در زیبا‌سازی سخنان منظوم او تبیین نماید. در این تحقیق علاوه بر مطالعه اشعار عربی با رویکرد زیبایی‌شناسی سازواره‌های بلاغی، به پرسش‌های ذیل پاسخ داده می‌شود: کارکرد بلاغت و زبان در اشعار عربی سعدی به چه صورت می‌باشد؟ هماهنگی لفظ با معنا در این اشعار سعدی شیرازی چگونه نمایان شده است؟ با عنایت به یافته‌های پژوهش، می‌توان دریافت که سعدی با آگاهی از تاثیر ظرفیت‌های بلاغی سخن، از این عناصر در راستای انتقال مفاهیم و تبیین مقاصد خویش مدد جسته و از این طریق نه تنها موجب تاثیرگذاری کلام در وجود مخاطب گردیده؛ بلکه جنبه‌ای زیبایی‌شناختی به سروده‌های خود بخشیده است.