واکاوی جایگاه زبان عربی در معارف برهان‌الدین محقق ترمذی

معارف برهان‌‌الدین محقق ترمذی (638-561) ازجمله متون کهن عرفانی متعلق به نیمة اول سدة هفتم است که حداقل، بخش مهمی از آن، حاصل املای سخنان برهان‌‌الدین در مجالس وعظ او توسط شاگردانش است. بررسی این کتاب از وجوه مختلف، از آن رو دارای اهمیت است که در کنار آثاری همچون معارف بهاءولد، مقالات شمس، فیه‌‌مافیه و معارف سلطان ولد، در ادامه سنت معارف‌‌نامه‌‌نویسی در مکتب عرفانی مولوی، به نگارش درآمده‌‌ و از مقدمه تا خاتمه، مشتمل بر اسرار و دقایق عرفانی‌‌ است و همچون دیگر معارف‌‌نامه‌‌ها، فرمی متفاوت با دیگر متون عرفانی دارد. ازسوی دیگر، بررسی این کتاب، از جهت تاثیر آن بر ذهن، اندیشه و زبان مولوی، وجهی دیگر از ضرورت بررسی و رمزگشایی آن را بازنمایی می‌‌کند. در این مقاله، به بررسی نمودهای زبان عربی در معارف برهان‌‌الدین محقق پرداخته شده است. بررسی متن مزبور از این منظر، نشانگر اثرپذیری‌‌های واژگانی، صرفی، نحوی و آوایی از زبان عربی است. همچنین محتوای این متن و شگردهای بلاغی به‌‌کاررفته در آن نظیر تلمیح و تشبیه، پیوندی قابل‌‌تامل با زبان عربی دارند. در این مقاله، تلاش شده موضوع ذکرشده، با شواهدی از متن، همراه شود و درضمن، تحلیل‌‌های آماری به شفافیت و دقت نتایج بیفزایند. این پژوهش، از منظر هدف، کاربردی و از نظر شیوۀ گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌‌ای بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.