حیره، دروازه ارتباطی ایرانشهر و شبه جزیره حجاز(عربستان) بستری برای تاثیرگذاری و تاثیرپذیری

ساختارامپراطوری حکومت ایرانی در عهد باستان، سبب شده بود تا اقوام گوناگون زبانی و فرهنگی بر محور مفهوم شاهنشاهی متحد و بنیاد یک قدرت متکثر و قوی را شکل بدهند. ریشه این کثرت گرایی اجتماعی و اتحاد بر بر پایه شهریاری آرمانی، در ذهنیت حکومت اندیشی ایرانی دارد که از عهد عیلامی ها، زمینه فکری و عملی این ساختار را بوجود آوردند. در دوره هخامنشیان و بعد از کسب قدرت توسط داریوش، این شیوه حکمرانی، بُعدی فکری و ایدئولوژی برخوردار شد که بر اساس دو رکن دین و دولت، کثرت در عین وحدت، برساخته شد. نتیجه محتوایی این ساختار حکمرانی، برخورداری از روحیه رو داری در تعامل با غیرت های مختلف متحد و غیر متحد بود؛ که ارمغان های علمی و فرهنگی در راستای تعالی از دیگران برمی گرفت و در بستر اجتماعی خود به ترقی علمی و فرهنگی منجر می شد. از جمله مواردی داد و ستد فکری و فرهنگی که بستر رشد و تعالی متقابل شد، میان ایرانشهر و مردمان عرب شبه جزیره حجاز در دوره اواخر باستان antiquity بود. این فرآیند از طریق شهر حیره صورت پذیرفت. حیره مردمانی عرب و کیش مسیحیت داشتند و در معادلات قدرت سیاسی در آن دوره، تابعیت حکومت ایرانشهر بودند. شاه محلی این منطقه از سوی شاهنشاه ایران منصوب و خود را تابع و جزئی از ساختار امپراطوری ایرانشهر قلمداد می کرد. ویژگی هایی چون برخورداری از سواد خواندن و نوشتن و علاقه به علن و دانش در میان مردمان عرب این شهر، دروازه ای برای داد و ستد علمی و فرهنگی دو طرفه را برای ایرانشهر و شبه جزیره حجاز داشتند. سوال مطرح در این مقاله این است که مردمان عرب حیره با چه ویژگی هایی و چگونه توانستند بر مناسبات فکری و فرهنگی دو جانبه ایرانشهری و و عربی تاثیرگذار باشند؟ با توجه به منابع تاریخی باقی مانده از مردمان عرب حیره به زبان سریانی که در ساختار کیش مسیحی قرار داشتند، بستر انتقال بسیاری از علوم یونانی که به اسکندریه انتقال یافته بود را به ایرانشهر بوجود آوردند. در مقابل غرب های حجاز نیز در بستر روابط تجاری با ایرانشهر بسیاری از آموزه های فکری در عرصه دینی و فرهنگی از یک سو و داده های ارتقا بخش زیست اجتماعی چون شهرسازی و تکوین خط را برای عرب ها مهیا کردند. در این مقاله تلاش می کنیم با تکیه بر منابع سریانی و تاریخی اسلامی فرآیند تاثیرگذاری و تاثیرپذیری دو جانبه میان ایرانشهر و مردمان عرب شبه جزیره حجاز را از طریق دروازه شهر حیره مورد کنکاش و توجه قرار دهیم.