زرتشت و پندارهای خرافی زرتشتی در کتاب الحیوان نوشته جاحظ

کتاب الحیوان حجیم‌ترین کتاب جاحظ است که دربردارنده بسیاری از دانستنی‌ها در موضوعات مختلف علمی و ادبی می‌باشد. مبحث اصلی کتاب چنان که از عنوان آن برمی‌آید به حیوانات، انواع آن و خصوصیاتشان می‌پردازد؛ اما در میانه پرداختن به این موضوع جاحظ گاهی اوقات از این مبحث اصلی خارج شده و به موضوعات دیگری نیز می‌پردازد. قصد نگارنده در این مقاله بررسی دیدگاه‌هایی است که جاحظ از دین زرتشتی در نوشته خود مطرح کرده است و در مواردی نظر خود را راجع به آن‌ها بازگو می‌کند. از موضوعاتی که جاحظ از دین زرتشتی مطرح کرده است می‌توان به آتش و برف یا سرما، گربه و موش، بزمجه و سوسمار ماترنگ و موفقیت زرتشت در گرایش مردم به وی اشاره کرد. جاحظ در اظهارنظرهای خود به نوعی تحدی پرداخته و به تخطئه پندارهای زرتشتی می‌پردازد؛ اما در نهایت نمی‌توان عقلانیتی فراتر از همان پندارهای زرتشتی را در اظهارنظرهای وی یافت و برای برخی از مطالب نقل شده نمی‌توان اسنادی یافت که صحت گفته‌ها را اثبات نماید و جاحظ در نقل آن‌ها به روایت‌های شفاهی تکیه داشته است.