اصفهان و شیراز در سفرنامه ابن‌ بطوطه

ابن‌بطوطه، این جهانگرد نکته‌سنج قاره آفریقا، هر دیاری را در آن روزگارِ دشوارِ سیاحت، سزاوار سفر نمی‌بیند بلکه به‌گزینی می‌کند و رهسپار مکه می‌شود سپس آهنگ هندوستان و چین می‌کند و در سفر دور و درازش از ممالک بسیاری از جمله ایران دیدار می‌کند. وی در یادکرد این جهانگردی، از شیراز و اصفهان بسیار یاد می‌کند و گوشه‌هایی از فرهنگ و ادب ایرانی را می‌نمایاند؛ لذا باتوجه به دیرینگی این رویداد و امانت‌داری ابن‌بطوطه، کتاب سفرنامه‌اش در کانون توجه پژوهشگران این زمینه، قرار می‌گیرد. مساله اصلی جستار پیش‌روی، واکاوی چگونگی بازتاب مسائل سیاسی و اجتماعی ایرانِ سده‌ی هشتم در سفرنامه ابن‌بطوطه است. این موضوع از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا با رونمایی از اوضاع حاکم بر ایران توسط فردی غیر ایرانی، از زاویه‌ای متفاوت به فرهنگ ایران می‌نگرد و نگاهی نو در خواننده می‌آفریند. در همین راستا، جستار حاضر با تکیه بر رویکرد توصیفی-تحلیلی، ایران نویسه‌های این سفرنامه را مورد کنکاش قرار می‌دهد و می‌کوشد تا به این پرسش پاسخ دهد که نگاه ابن‌بطوطه را در برخورد با فرهنگ و ادب ایران، چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟ برای دست یافتن به پاسخ پرسش یاد شده، نخست به بررسی جلوه‌های دیداری دو شهر اصفهان و شیراز و سیمای مردمانش پرداخته و سپس آداب و رسوم، منش مردمان و حکام، جایگاه شیوخ و علما، خصایص مذهبی و آیین‌ها را در سفرنامه بررسی کرده است.