اهمیت و جایگاه متون جغرافیای تاریخی عربی در شناخت جامعه روستایی ایران

جامعه روستایی ایران علی‌رغم اهمیت فراوانی که در امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور داشت، مورد توجه مورخان و محققان تاریخ قرار نگرفته و اطلاعات زیادی در منابع تاریخی درمورد این بخش از جامعه که جمعیت اصلی کشور را تشکیل می‌دادند، وجود ندارد. اما در متون جغرافیای تاریخی که با دقت و جزئیات زیادی به معرفی سکونتگاه‌های انسانی و خصوصیات زندگی آنها می‌پردازد، اطلاعات ذیقمتی در مورد جامعه روستایی ایران می‌توان یافت. در این میان، متون جغرافیای تاریخی عربی که شکل غالب جغرافیانویسی قرون نخستین ایران اسلامی بود، اطلاعات فراوانی در مورد روستاهای ایران ارائه می‌دهند. پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش تحلیل محتوا، متون جغرافیای تاریخی عربی را از لحاظ اهمیت و جایگاهی که در شناخت جامعه روستایی ایران دارند، مورد بررسی قرار دهد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد متون جغرافیای تاریخی عربی یکی از معدود منابعی هستند که برای شناخت جامعه روستایی ایران می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند و از آنجا که نویسندگان بسیاری از این کتابها به سیر و سفر پرداخته و حاصل مشاهدات و مسموعات خودشان در مورد مناطق و سکونتگاه‌های مختلف را با جزئیات به نگارش درآورده‌اند، آثار آنها منابع ارزشمند و بی‌نظیری برای شناخت وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه روستایی ایران محسوب می‌شوند.