بررسی جایگاه ایرانیان (نحویون ایرانی) در تکامل دستور زبان عربی

آغاز تدوین نحو عربی به بعد از گسترش حوزه زبان عربی به ملل غیر عرب و شیوع پدیده لحن برمی‌گردد و دانشمندان متعددی در انجام آن همت گماشته‌اند. اما به گواهی اسناد تاریخی، بیشترین کسانی که در پیشبرد تدوین نحو عربی نقش بارزی ایفا کرده‌اند موالی و یا ایرانیان بودند. مانند عبدالله بن اسحاق حضرمی از موالی آل حضرمی؛ عیسی بن عمر از موالی خالد بن ولید؛ سیبویه از موالی بنی حارث بن کعب و دیگر ایرانیان نظیر یونس بن حبیب، اخفش اوسط، ابوحاتم سجستانی ابوالقاسم زجاجی ابو علی فارسی و.... که توالی و تعدد این اسامی نیز نشان از حضور و نقش پر رنگ ایرانیان در تکامل روند ضبط قواعد نحو دارد. در این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و در دو قسمت نحویون ایرانی مدرسه بصره و نحویون ایرانی مدرسه کوفی و بعد آن، به تحلیل آن پرداخته می‌شود.این پژوهش در جهت پاسخگویی به این سوال که ایرانیان چه نقشی در پیدایش و تکامل (علم نحو) داشتند؟ از روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بهره برد و به شیوه کتابخانه‌ای و اسنادی انجام شد. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات این نتیجه به دست آمد: که ایرانیان با داشتن صبغه غنی فرهنگ ایرانی از بزرگترین عالمان و ادیبان مسلمان و پایه‌گذاران مکاتب مهم نحوی، در بصره و کوفه شدند و بدین‌گونه نقش بزرگی را در تعالی علم نحو ایفا نمودند. مهمترین کتب نحوی عربی در هر دو مدرسه مانند الکتاب و... حاصل تلاشها و کوشش‌های نحویون ایرانی می‌باشد و پیشوایان دو مدرسه مهم نحوی عربی نیز ایرانی‌ها می باشند. از این‌رو پربسامدترین نام‌ها و آثار نحوی مورد کاربرد امروزی نیز متعلق به ایرانیان می‌باشد.