واکاوی ردّ پای مبانی سبک‌شناسی لایه‌ای در کتاب مفتاح العلوم سکاکی

واکاوی ریشه‌های بسیاری از نظریات و رویکردهای جدید نقد ادبی و زبان‌شناسی یکی از موضوعات قابل توجه و مهم در تحقیقات ادبی معاصر به ویژه نقد ادبی عربی و فارسی است که از اصالت نقدی قابل توجهی برخوردارند. بدون تردید بلاغت اسلامی، دستاوردهای عظیمی در حوزه شناخت زبان و سنجش سخن ادبی در سایۀ تحقیقات قرآنی از آغاز نزول تاکنون داشته است و بسیاری از نظریاتی که در دو قرن اخیر در اروپا سر برآورده، از مبنایی اسلامی برخوردارند یا حداقل نشانه‌هایی از آن در بلاغت عربی دیده می‌شود. هر چند علمای بلاغت قدیم، آن اندیشه‌ها را در قالب چهارچوب و نظریه‌های نظام‌مند ارائه نداده‌اند، اما این نشانه‌ها و ردپاها نشانگر آگاهی آنها از نظام‌مندترین و بدیع‌ترین شیوه‌های نقد سخن است. در این میان کتاب مفتاح العلوم سکاکی که منبع بسیاری از کتاب‌های بلاغی از همان زمان نگارش بوده و شروح و تحقیقات مختلفی بر پایه آن نگاشته شده است، از اهمیت افزون‌تری برای ردیابی این ردپاها و نشانه‌های نظریات جدید برخوردار است. بنابراین مقالۀ حاضر با شناخت اهمیت این موضوع در صدد بازشناسایی و تحلیل مبانی پنج‌گانه سبک‌شناسی لایه‌ای در این کتاب است. نتیجه نشان می‌دهد میان سبک نویسنده و ساختار کتاب با سبک‌شناسی ارتباط زیادی وجود دارد و نویسنده از لایه‌های مختلف این شاخۀ نقدی چون آوایی، نحوی و بلاغی سخن گفته است. روش به کار رفته در این پژوهش توصیفی- تحلیلی است.