بازنمایی جغرافیای تاریخی قزوین در معجم البلدان یاقوت حموی

یاقوت حموی، جغرافی‌دان و تاریخ‌نویس عرب زبانِ یونانی تبار قرن هفتم هجری است. وی در کتاب خود «معجم البلدان فی معرفة المدن والقری والخراب والعمار والسهل والواعر من کل مکان» که به زبان عربی نگاشته شده و عمده شهرت او به دلیل تالیف این کتاب گرانبهاست، اطلاعات ارزشمندی درباره شهرها و نواحی مختلف آن روزگار در اقصی نقاط جهان به خواننده ارائه می‌دهد که بر اساس بهره‌گیری وی از منابع مختلف و نیز مشاهدات عینی خویش می‌باشد. در این مقاله که به شیوه تبیینی، آماری نوشته شده است، به این سوال پاسخ داده شده که میزان استفاده یاقوت حموی از جغرافیای تاریخی سرزمین قزوین - که اکنون به استان قزوین معروف است- اعم از روستاها و شهرهای آن چقدر و چگونه بوده است؟ نتیجه این پژوهش روشن می‌کند که سرزمین قزوین یکی از سرزمینهایی بوده است که با عنایت به موقعیت تاریخی و ژئوپلیتیکی این منطقه، به صورت ویژه مورد توجه یاقوت حموی قرار گرفته تا جائیکه شهرها، روستاها و قلعه های مهم آن در معجم البلدان ذکر و به زبان عربی تعریف و توصیف شده است که این نشان از جایگاه سترگ و تمدن اصیل و قدیمی سرزمین قزوین در ایران، در گذشته های دور داشته است.