وام‌واژه‌های فارسی در زبان‌های عربی و ترکی در قرن هشتم هجری (مطالعه موردی کتاب ترجمان عربی ترکی)

از گذشته‌های دور، فرهنگ لغت نویسی یکی از مهمترین روش‌ها برای آموزش یک زبان بوده است و علی رغم پیشرفت و گسترش‌ روش های آموزش در قرن معاصر، نمی‌توان از این نوع کتاب‌ها بی‌نیاز بود. گسترش اسلام از شبه جزیره عرب و ورود آن به سرزمین‌های غیرعربی، باعث تماس عرب‌ها با سایر اقوام شد و این مسئله نیاز به مترجمان و کتاب‌هایی را که به این مهم کمک کنند، بیشتر کرد. در این بین، زبان‌های عربی، فارسی و ترکی از جمله زبان‌هایی در جهان اسلام است که از گذشته بیشترین تعامل و تماس را با یک‌دیگر داشته و داد و ستد‌هایی بین خود انجام داده‌اند. یکی از کتاب‌هایی که در این زمینه نوشته شده، فرهنگ لغت موضوعی ترجمان قرن هشتمی، نوشته خلیل بن محمد بن یوسف القونوی است. در این کتاب وام‌واژه‌هایی از زبان فارسی در دو زبان مذکور به کار رفته است که موضوع این جستار بوده و بررسی این کلمات نشان می‌دهد که کلمات فارسی در ترکی ترکمانی که در مقایسه با ترکی قپچاقی در سطح واژگان، خلوص کمتری دارد، فراوانی بیشتری دارد. وام واژه‌های فارسی علاوه بر ترکی ترکمانی و قپچاقی، در زبان عربی جا خوش کرده و برخی از این وام واژه‌ها در زبان‌های مقصد، جایگزینی ندارد.