شکل‌گیری و مفهوم ادبیات‌تطبیقی

ادبیات‌تطبیقی نیز همانند دیگر دانش‌های نوپا که در قرون جدید مدوّن شدند، از زمان‌های بسیار قبل‌تر در قالب مطالعات تطبیقی در حوزة ادبیات کشورها وجود داشته است، امّا نه به این صورتی که در این دوره به آن رسیده که نتیجة سیر تاریخی و تکاملی آن است. این دانش در قرون بعد توسط دانشمندان به صورت‌های مختلف به کار برده شد و تقریباً به شکل دانشی مدوّن موردتوجه قرار گرفت. تفاوت بین مطالعات تطبیقی با دانش‌های تطبیقی (ادبیات‌تطبیقی یکی از این دانش‌ها به شمار می‌رود)، در اینجا موردتوجه است: مطالعات تطبیقی دانش‌ها و رشته‌ها از سابقه‌های بسیار طولانی برخوردارند، چنان‌که ریشه در تکوین رشته‌ها و شاخه‌های علمی دارند. در مقابل دانش‌های تطبیقی در قلمرو زمانی و باتوجه‌به پارادایم‌های خاصّی شکل‌گرفته و بخش خاصی از تاریخ علم را به خود اختصاص داده‌اند و دارای ویژگی‌های علم هستند؛ لذا این دانش‌ها به‌عنوان یک نظام منسجم با نظریه یا نظریه‌های مرتبط و با روش یا روش‌های تحقیقاتی ویژه و همچنین پیکرة مطالعاتی خاص خود تعریف و تبیین می‌شود. (نامور مطلق، 1389: 21 و 22) قطعاً یکی از مواردی که باعث به‌وجودآمدن ادبیات‌تطبیقی به‌عنوان یک دانش در قرون جدید شد، برخوردها و مناسبات میان ملت‌ها است که منجر به مطالعاتی تطبیقی از دوره‌های گذشته شد. بسیاری از افرادی که به‌صورت تخصصی در زمینههای مختلف فعالیت می‌کنند، به دنبال پیداکردن ریشهها و ارتباط‌های مختلف در رشتة خود هستند. افرادی هم که در زمینة ادبیات در کشور خود به‌صورت تخصصی فعالیت می‌کنند، کنجکاو هستند تا ریشه بسیاری از مسائل را در این رشته و همچنین ارتباط‌های ادبیات ملّی خود را با دیگر ملل کشف کنند، تا از این طریق بتوانند نسبت به ادبیات کشور خود دیدی روشن‌تر پیدا کنند. در این راستا به مطالعة ادبیات ملل دیگر می‌پردازند و پژوهش‌هایی را انجام می‌دهند. این مطالعات تطبیقی، خود منجر به وجود آمدن رشتة ادبیات‌تطبیقی به‌صورت دانشی مستقل شد. یکی از تعبیرهایی که به شکل‌گیری این دانش کمک کرد، پدیدة ادبیات جهانی بود. هر چند که در حال حاضر معنای آن تغییریافته است. «تعبیر ادبیات جهانی از ابداعات گوته است. این مفهوم ناظر بر طرحی تاریخی از تحوّل ادبیات قوم‌های گوناگون است و بر اساس آن سرانجام همة آنها با هم ترکیب خواهند شد».