بررسی فضایی نظام سکونتگاهی روستایی در مفهوم آمایش سرزمین با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مورد مطالعه: دهستان آق سو)

آمایش سرزمین، علم و دانش سازمان ‌دهی منطقی و عقلانی جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی حفاظت و توسعه محیط ‌زیست را شامل می‌شود، ساماندهی فضایی نظام سکونتگاهی در مفهوم آمایش سرزمین رابطه تنگاتنگی با الگوهای فضایی- کالبدی سکونتگاه‌های روستایی دارد، لذا روشن است که یکی از عوامل دستیابی به توسعه متعادل در نواحی روستایی، رسیدن به الگوی مناسب فضایی در نظام سکونتگاهی به‌طورکلی و سکونتگاه‌های روستایی به‌صورت ویژه می‌باشد. واکاوی سکونتگاه‌های روستایی در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی بدون در نظر گرفتن رویکردهای زیستی ،فضایی و خطرپذیری ممکن نبوده چراکه سکونتگاه‌های روستایی با شدت و ضعف متفاوت با چالش‌هایی نظیر فقر، نابرابری درآمدی، مهاجرت‌های روستایی و تخلیه روستاها، غفلت از مدیریت کالبدی و فضایی و آسیب‌پذیری بالای سکونتگاه‌های روستایی روبه‌رو هستند عواملی همچون ارتفاع از سطح دریا، شیب، ساختار زمین‌شناسی، گسل، منابع آب، خاک، پوشش گیاهی و کاربری اراضی، هرکدام بسترهای طبیعی هستند، که تاثیرگذاری آن‌ها در بررسی و شناسایی نواحی مستعد و غیر مستعد در ارزیابی خطر سکونتگاه‌های روستایی نقش موثر دارند پژوهش حاضر از نوع تحقیق کاربردی- توسعه ای و روش بررسی آن کتابخانه‌ای و پیمایشی می باشد هدف از این پژوهش ارزیابی توان  محیطی،اکولوژیکی منطقه‌ی آق سو شهرستان کلاله جهت ساماندهی نظام سکونتگاهی می‌باشد،در ادامه جهت سنجش تاثیرگذاری عوامل خطرپذیری بر روی پراکنش فضایی سکونتگاه های روستایی از آزمون رگرسیون چند متغیره استفاده گردید در ادامه پس از شناسایی معیارها اقدام به تهیه پایگاه داده های مکانی در سامانه اطلاعات جغرافیایی شد. در ادامه پس از استانداردسازی این معیارها به روش( منطق فازی و ahp) در محیط نرم‌افزار با استفاده از  ابزارهای شناسایی به هر یک از معیارها وزن خاصی اختصاص داده شد. سپس با تلفیق و رویهم گذاری این معیارها، بر اساس (مدل سلسله مراتبی و منطق فازی)، نقشه نهایی که بیانگر مناطق مناسب و غیر مناسب است، حاصل شد منطقه موردمطالعه در نقشه تولیدشده به طبقه بسیار مناسب، مناسب و نامناسب به‌منظور برنامه‌ریزی جهت انواع فعالیت های سکونتگاهی تقسیم شد.

spatial analysis of rural settlement systems within the framework of land use planning using geographic information systems (case study: aq su rural district)

land use planning encompasses the rational organization of economic, social, cultural, and environmental development aspects. spatial organization of settlement systems within the framework of land use planning is closely related to the spatial-physical patterns of rural settlements. achieving a balanced development in rural areas depends on finding suitable spatial patterns in settlement systems generally and rural settlements specifically. analyzing rural settlements in terms of economic, social, and environmental aspects without considering ecological, spatial, and vulnerability approaches is ineffective. rural settlements face challenges such as poverty, income inequality, rural migration, village abandonment, neglect of spatial-physical management, and high vulnerability. factors such as altitude, slope, geological structure, faults, water resources, soil, vegetation, and land use serve as natural bases that significantly influence the identification of suitable and unsuitable areas for rural settlement risk assessment.this applied-developmental study employs library and survey methods to evaluate the ecological and environmental capabilities of the aq su region in kalaleh county for organizing settlement systems. to measure the impact of vulnerability factors on the spatial distribution of rural settlements, multiple regression analysis was utilized. subsequently, spatial database preparation in a gis environment (arcgis) was performed. after standardizing the criteria using fuzzy logic and ahp methods, weights were assigned to each criterion in the software environment. by integrating these criteria based on the ahp model and fuzzy logic, a final map indicating suitable and unsuitable areas was generated. the study area in the resulting map was classified into highly suitable, suitable, and unsuitable categories for planning various settlement activities.