ارزیابی پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ ‌های امید بخش کینوا (chenopodium quinoa willd.) با استفاده از روش‌ های گرافیکی

برهم کنش ژنوتیپ × محیط عامل اصلی محدود کننده در شناسایی ژنوتیپ‌های برتر در برنامه‌های به نژادی گیاهی است. این پژوهش با هدف بررسی برهم کنش ژنوتیپ × محیط و گزینش ژنوتیپ های پرمحصول و پایدار کینوا با استفاده از روش های ammi و gge بای پلات انجام شد. تعداد 30 ژنوتیپ مختلف کینوا تهیه شده از موسسه ipk آلمان با منشا متفاوت، به عنوان مواد گیاهی این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در دو محیط بوئین زهرا و تاکستان در طول دوسال  1401 و 1402 کشت شدند. نتایج نشان داد که واریانس ناشی از آثار ژنوتیپ، محیط و برهم کنش ژنوتیپ × محیط برای عملکرد دانه معنی دار بود و این صفت بیش تر تحت‌تاثیر تنوع ژنوتیپی قرار گرفت. تغییرات برهم کنش ژنوتیپ × محیط در روش ammi توسط دو مولفه اصلی اول توجیه شد. با استفاده از این روش ژنوتیپ های g14، g11، g12، g23، g1، g5 و g13 به عنوان ژنوتیپ های پرمحصول و پایدار شناخته شدند و همچنین محیط تاکستان در سال دوم به عنوان محیط پایدار و پرمحصول معرفی شد. همچنین دو مولفه اصلی اول در روش gge بای پلات حدود 92 درصد از تغییرات ژنوتیپ و برهم کنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. در این روش محیط های مورد مطالعه در دو مگامحیط قرار گرفتند. همه محیط ها توانایی تمایز بالایی در عملکرد دانه ژنوتیپ های مورد مطالعه را دارا بودند و ژنوتیپ های g11 و g14 به عنوان ژنوتیپ های ایده ال شناسایی شدند. درنهایت براساس هردو روش ammi و gge بای پلات ژنوتیپ‌های g5، g11، g12، g13، g14 و g23 در بین ژنوتیپ های کینوا مورد مطالعه به عنوان ژنوتیپ های پرمحصول و پایدار شناسایی شدند و محیط بوئین زهرا به عنوان محیط ایده آل معرفی شد.

evaluation of grain yield stability of promising quinoa genotypes (chenopodium quinoa willd.) using graphical methods

genotype × environment interaction is the main limiting factor in identifying superior genotypes in plant breeding programs. this research was conducted with the aim of investigating the genotype × environment interaction and selecting high-yielding and stable quinoa genotypes using ammi (additive main effects and multiplicative interaction) and gge (genotype plus genotype by environment interaction) biplot methods. a number of 30 different quinoa genotypes prepared from the ipk institute of germany with different origins were cultivated as plant materials of this experiment in the form of randomized complete block design in two environments, buin zahra and takestan, during the two crop years of 2022-2023. the results showed that the variance caused by the effects of genotype, environment and genotype × environment interaction was significant for grain yield and this trait was more affected by genotypic diversity. the variation of genotype × environment interaction in the ammi method was explained by the two principal components. using this method, genotypes g14, g11, g12, g23, g1, g5 and g13 were recognized as high-yielding and stable genotypes, and the takestan environment in the second year was introduced as a stable and high-yielding environment. also, the first two main components in gge biplot method explained about 92% of the variation of genotype and genotype × environment interaction for grain yield. in this method, the studied environments were placed in two mega-environments. all environments had high differentiation ability for grain yield in the studied genotypes. g11 and g14 genotypes were identified as ideal genotypes. finally, based on both ammi and gge bi-plot methods, genotypes g5, g11, g12, g13, g14 and g23 among the quinoa genotypes studied were identified as high-yielding and stable genotypes, and buin zahra environment was introduced as an ideal environment.