دادرسی الکترونیکی در دعاوی خانوادگی

دادرسی الکترونیکی در یک تعریف مختصر، به استفاده از ابزارها و روش‌های ارتباطی و اطلاعاتی برای طرح دعوی و انجام فرایند دادرسی از تقدیم دادخواست، ابلاغ اوراق قضایی تا رسیدگی به دعوی و دلایل، صدور رای و اجرای آن تعریف شده است. تسریع در رسیدگی و رفع اطاله دادرسی، ایجاد دسترسی همگانی به دادرسی، کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت رسیدگی از مهم‌ترین دستاوردهای دادرسی الکترونیکی بوده است. براین‌اساس‌، امروزه بیشتر نظام‌های حقوقی در پی وضع قوانین و مقرراتی در راستای تحقق دادرسی الکترونیکی می‌باشند و دراین‌میان، دعاوی خانوادگی نیز از این وضع بی‌بهره نبوده است. اصولی چون اصل سرعت، اصل تحصیل دلیل و اصل سازش در دعاوی خانوادگی، اهمیت کاربست شیوه‌های رسیدگی الکترونیک در محاکم خانواده را دوچندان می‌سازد. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با شیوه توصیفی- تحلیلی به مطالعه و بررسی وضعیت نظام حقوقی ایران درخصوص کاربست ابزارهای الکترونیکی در دعاوی خانوادگی پرداخته و پس از بررسی قوانین و مقررات موجود، بدین‌نتیجه دست‌یافته که هرچند در حقوق ایران، نظام دادرسی افتراقی برای دعاوی خانوادگی پیش‌بینی نشده است، لیکن قوانین و مقررات عمومی مربوط به دادرسی الکترونیکی مشتمل بر ثبت دادخواست، ارجاع، ابلاغ اوراق قضایی، تشکیل جلسه دادرسی، دسترسی به پرونده قضایی، اخذ اظهارات شهود، استعلام‌های قضایی و اجرای احکام، علی‌الاصول در فرایند رسیدگی به دعاوی خانوادگی نیز قابل اجرا بوده و به‌طورکلی در وضعیت حاضر، دادرسی محاکم خانواده را از بین سه سیستم سنتی، نیمه‌الکترونیک و الکترونیک می‌توان در دسته دوم جای داد.

electronic litigation in family disputes

electronic litigation is defined as the process of conducting legal proceedings electronically, from filing a lawsuit and serving legal documents to the adjudication of the case, issuance of judgments, and their enforcement. the acceleration of case resolution, the establishment of universal access to justice, cost reduction, and improved quality of litigation are among the key achievements of electronic litigation. in line with these advancements, many legal systems have been striving to develop laws and regulations to facilitate the implementation of electronic litigation, including in the realm of family disputes. fundamental principles such as speed, the acquisition of evidence, and reconciliation hold significant importance in family disputes, making the adoption of electronic case management systems in family courts even more crucial. this research, using a descriptive-analytical approach, examines the current state of iran’s legal system regarding the application of electronic tools in family disputes. after analyzing existing laws and regulations, it concludes that although iran’s legal framework does not explicitly provide for a separate electronic litigation system for family disputes, general laws and regulations concerning electronic litigation, such as the registration of lawsuits, referral, service of legal documents, holding court sessions, access to case files, obtaining witness statements, judicial inquiries, and enforcement of judgments, can be applied in family litigation. overall, the current situation indicates that family courts can be categorized under the second category of electronic litigation, alongside semi-electronic and fully electronic systems.