چالش ها و راهبردهای توسعه حمل بار در صنعت ریل ایران

متوسط سهم راه آهن از حمل و نقل بار زمینی کشور در دو دهه گذشته 11.5 درصد است؛ سرعت بازرگانی کمتر از 4 کیلومتر در ساعت است؛ حرکت قطارها برنامه ای و قابل پیش بینی نیست؛ و بین مسیرهای خطوط ریلی و چشمه های بار تناسب وجود ندارد. اگر این ها را شاخصی از عملکرد نه چندان مطلوب حمل و نقل ریلی بار بدانیم، آنگاه پرسش از چالش های حمل و نقل ریلی بار و راهبردهای توسعه آن موضوعیت می یابد. پاسخ به این پرسش ها هدف اصلی از نگارش مقاله حاضر است. چالش ها و راهبردها از فرآیند مصاحبه عمیق با خبرگان و کارشناسان، منطبق بر نظریه داده بنیاد (grounded theory)، استخراج شده است. در این مقاله، برای تنقیح و ارزیابی بیشتر راهبردهای پیشنهادی، از تجارب سایر کشورها و مبانی نظری نیز استفاده شده است. نتایج نشان می دهد بهبود عملکرد صنعت ریل در حمل و نقل بار در گروی (1) انتزاع وظایف تنظیم گری، داوری و سیاستگذاری از شرکت راه آهن ج.ا.ا.، (2) اداره شرکت راه آهن ج.ا.ا. بر اساس منطق بازرگانی و اعطای مسئولیت کامل در احداث زیرساخت و در دسترس نگه داشتن آن، (3) اداره سیر و حرکت، صدور بارنامه، اعطای مجوزها، تنظیم جدول زمانی و تعیین حق دسترسی بر مبنای قواعد نهاد تنظیم گر مستقل، و (4) لحاظ اختیار و مسئولیت کامل در اداره قطار برای شرکت های حمل بار، است.