تجزیه و تحلیل کیفی سانحه خروج از خط قطار برون شهری؛ مطالعه موردی: حادثه قطار مشهد -یزد

با این که حمل ونقل ریلی یکی از ایمن ترین شیوه های حمل بار و مسافر در دنیاست، وقوع حوادث ریلی در دنیای امروز امری اجتناب ناپذیرمیباشد؛ در عین حال عواملی که ممکن است باعث وقوع سانحه شوند، قابل شناسایی و پیشگیری هستند. تجزیه و تحلیل دقیق حوادث و بررسی علل وقوع آنها از بخش های اساسی انجام اقدامات ایمن سازی است که منافعی از قبیل افزایش سطح آگاهی و هوشیاری سیستم و پرسنل، امکان به اشتراک گذاری آموخته ها بین صنایع مختلف، شناسائی دقیق معضلات و ریشه های بروز مشکلات و درنهایت امکان طراحی و پیاده سازی سازوکارهای پیشگیرانه از وقوع حوادث محتمل آتی را به ارمغان می آورد.هدف اصلی از این پژوهش تحلیل و بررسی سانحه ی خروج از خط قطار مشهد-یزد و استخراج عوامل اصلی وقوع آن است. این سانحه اسفناک که بیش از 100 نفر کشته و زخمی از خود برجای گذاشت(که مطابق آمار منتشر شده توسط اتحادیه بین المللی راه آهن ها برای سال ،2022 درحدود 7درصد از کل تلفات ریلی در دنیا برای این سال میباشد) و یکی از مهمترین سوانح ریلی در ایران و دنیا به شمار میرود؛ همچنین مطابق مطالعات قبلی انجام شده بر روی آمار سوانح ریلی در ایران، سهم سوانح خروج از خط به مقدار 55درصد از کل سوانح میباشد در صورتی که این سهم در دنیا به مقدار حدود 8درصد از کل است. ما در این پژوهش، با استفاده از گزارش های منتشر شده توسط مراجع ذی صلاح و همچنین نظرات خبرگان و متخصصین این حوزه در کمیسیون عالی سوانح و ،... ابتدا با استفاده از نمودار استخوان ماهی و در ادامه با استفاده از روش تحلیل درخت خطا، به تجزیه و تحلیل کیفی عوامل موثر در وقوع این سانحه، از قبیل عوامل محیطی، سیستمی، فنی و انسانی پرداخته ایم. مطابق نتایج بدست آمده از درخت خطای سانحه، عوامل موثر در رخداد این سانحه متشکل از 20 رویداد میانی و 39 رویداد غیرمیانی میباشد. در نهایت نیز با توجه به بررسی ها و تحلیل های انجام شده، به ارائه برخی پیشنهادها و ذکر برخی نکات پیشگیرانه موثر برای کاهش ریسک و جلوگیری از بروز حوادث مشابه آتی پرداخته شده است که از آن جمله میتوان به لزوم پیاده سازی تغییرات ساختاری اساسی در شرکت راه آهن، لزوم توجه ویژه به انتصابات تخصصی مدیران ریلی، لزوم پیاده سازی نظام صحیح تعمیرات و نگهداری زیربخش های سیستم ریلی، پیاده سازی ابزارهای نظارتی و پایش عملکرد مشاغل حساس ریلی و ... اشاره نمود.