تبیین چگونگی نمادپردازیِ عددی با تکیه بر حسابِ جُمَل در گذشتۀ معماری ایران

عمدۀ پژوهش‌ها پیرامون نمادپردازی در معماری متکی بر هندسه بوده و از نقش اعداد در معنابخشی به آثار غفلت شده، در حالی‌که امتزاج اعداد روح معانی را در هندسه جاری می‌سازد. اعداد به‌تنهایی معنادار نیستند و گاهی در تعاملات فرهنگی اقوام و گاهی در ترکیب با حروف معنادار می‌شوند که آن را حساب جُمَل، علم‌الحروف و نظیر آن نامیده‌اند. . هدف این پژوهش بر وارسی قِسم دوم یعنی وجوه پنهان اعداد در تعامل با حروف و کاربرد آن در معماری اسلامی قرار گرفته و تلاش است تا میزان، نوع و بیشترین استفاده از این اسلوب در معماری دورۀ اسلامی روشن شود. این پژوهشِ بنیادی- نظری دارای فرایند کیفی و رویکردی تفسیری- تاریخی است که با منطق استنتاجی و تمثیلی سعی در پاسخ به پرسش‌ها داشته است. در نهایت مشخص شده بیشترین استفاده از این سیاق در فن مادۀ تاریخ (کتیبه نویسی) و سپس در طرح-اندازی تعداد برخی اجزای بناست و نظریۀ رابطۀ آن با نظام پیمون رد شده است.

numerical symbolization explanation based on arithmetic sequences in the past iranian architecture

symbolism in architecture is often studied through geometry, while the role of numbers in giving meaning to works is usually neglected. however, numbers can contribute significantly to the overall meaning of a work of architecture. numbers are not meaningful on their own, and their significance can sometimes be found in cultural interactions between different ethnic groups, or through their combination with letters. these combinations are known as the jomal calculation, ilam -al haruf, and other similar systems. this research aims to examine the hidden aspects of numbers in interaction with letters, and their use in islamic architecture. it is an effort to clarify the extent, type, and maximum use of this style in islamic architecture. this fundamental-theoretical research follows a qualitative and interpretive-historical approach, and it has attempted to answer questions with inferential and allegorical logic. the research has determined that the most common use of this context is in the technique of history (inscription), followed by planning the number of some building components. the theory of its relationship with the peimon system has been rejected.