طراحی و اعتبارسنجی الگوی مدل کیفیت مالیات در ایران

هدف: یکی از ویژگی‌های مهم هر سیستم مالیاتی برخورداری از «کیفیت مالیاتی» است. هدف اصلی این مطالعه، طراحی الگوی مدل بومی کیفیت مالیات در ایران و تعیین اعتبار کمی آن است. روش شناسی پژوهش: روش پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر داده کیفی و از نظر ماهیت و نوع مطالعه از نوع داده بنیاد است و از طریق مصاحبه و در نهایت با استفاده از نظریه تفسیری یک الگوی بومی نهایی شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر متشکل از خبرگان حوزه مالیات است که به کمک نمونه گیری از روش سرشماری گلوله برفی، تعداد 15 نفر خبره حوزه مالیاتی انتخاب شدند. ابزار سنجش پژوهش حاضر یک فرم نیمه سازمان یافته است که در آن الگو، ابعاد، مولفه ها و شاخص‌های الگوی کیفیت مالیات تنظیم شده است. برای این کار ابتدا الگوها، مطالعات و یافته‌ها بررسی شد. سپس توسط کد گذاری باز احصا شدند و بعد از مقوله بندی کد گذاری محوری نهایی مصاحبه برای 15 نفر از خبرگان حوزه ارسال شد تا کد گذاری انتخابی انجام شود و از طریق فن دلفی و مصاحبه عمیق اجماع نظری حاصل شد. سپس اعتبار کمی الگوی کیفی، با استفاده از لیزرل و تحلیل عامل تاییدی، برای هر دو حالت عدالت مالیاتی و مالیات واقعی، تعیین شد. روش تجزیه و تحلیل داده‌ها کیفی است و یافتههای پژوهش بیانگر آن است که الگوی کیفیت مالیات شامل دو بعد مالیات عادلانه و مالیات واقعی می‌باشد. یافته ها و نتیجه گیری: مولفه‌های تاثیرگذار بر مالیات عادلانه به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ شفافیت دخل و خرج دولت، ترکیب منابع درآمدی دولت، مراجع دادرسی مالیاتی، رسانه‌ها، قوانین مالیاتی، عملکرد ماموران مالیاتی، قوانین قضایی، فن آوری اطلاعات، علوم مالی و حسابداری، حسابرسی، سطح توسعه یافتگی. همچنین مولفه‌های تاثیرگذار بر مالیات واقعی به ترتیب اهمیت عبارتند از؛ اقتصاد زیرزمینی، مکانیزم‌های بازتوزیع درآمد، فرهنگ مالیاتی، قوانین قضایی، فن آوری اطلاعات، قوانین مالیاتی (مشوق‌ها و تنبیه‌ها)، عملکرد ماموران مالیاتی، رسانه‌ها، خوداظهاری، عطای معافیت‌های مالیاتی.