>
Fa   |   Ar   |   En
   تنگنای قیاس از ارسطو تا ابن‌سینا  
   
نویسنده زکیانی غلامرضا
منبع همايش بين‌المللي «تاريخ منطق در جهان اسلام» - 1401 - دوره : 1 - همایش بین‌المللی «تاریخ منطق در جهان اسلام» - کد همایش: 01220-98480 - صفحه:0 -0
چکیده    قیاس ارسطویی بر مبنای حدود و مفاهیم شکل گرفته است؛ یعنی برای یافتن پیوند دو حد (اصغر و اکبر)، به دنبال حد میانه‌ای (حد وسط) می‌گردیم که با هر دو حد نسبت داشته باشد تا از طریق این نسبت‌ها، پیوند دو حد اصغر و اکبر را درک کنیم. این فرایند ذهنی در مرحله زبانی به صورت محصورات چهارگانه بیان می‌گردد. ارسطو مجموع این پیوندها را در سه شکل و چهارده قیاس تنظیم کرد؛ و بوعلی آنها را در چهار شکل و نوزده قیاس ترتیب داد. ناگفته پیداست که وقتی یک نظام منطقی مثل قیاس بر اساس ترتیب حدها تنظیم می‌گردد از ورود به بحث نسبت‌ها و گزاره‌ها عاجز است؛ یعنی بسیاری از استدلال‌های علماء در علوم مختلف مثل هندسه قابل تحلیل با قیاس نخواهد بود. (تنگنای قیاس) ارسطو برای خروج از این تنگنا از فعل «تعلق گرفتن» بهره برد تا بتواند مقداری حصار تنگ قیاس را گشادتر کند. ابن‌سینا که به دلیل حاکمیت نگرش صوری ناگزیر بود از فعل ربطی در قیاس بهره ببرد، نتوانست از ترفند معلم اول استفاده کند؛ لذا تلاش کرد در معنای قیاس توسع ببخشد و استدلال‌های شرطی را تحت عنوان قیاس استثنائی قسیم قیاس اقترانی قرار دهد. هر دو تلاش ناموفق بودند.
کلیدواژه قیاس، تنگنای قیاس، ارسطو، تعلق گرفتن، ابن‌سینا، قیاس استثنائی
آدرس , iran
پست الکترونیکی zakiani@atu.ac.ir
 
     
   
Authors
  
 
 

Copyright 2023
Islamic World Science Citation Center
All Rights Reserved