نوآوریهای منطقی ابوالبرکات در قیاس از کتاب المعتبر

( ابوالبرکات بغدادی 547-467 ق از فلاسفه پسا سینوی است که به قولی شارح آرای ارسطو نیز می باشد. اما از لحاظ منطقی بعنوان یکی از نمایندگان منطق غرب به صرف پیروی از ارسطو نپرداخته و ضمن استفاده از آراء ارسطو و ابن سینا، نظرات نوینی را در کتاب امعتبر خود بیان نموده است. تلاش نگارنده در این مقاله آنست که نظرات نوین ابوالبرکات را در بخش قیاس از کتاب منطق «المعتبر» مورد بررسی و تحلیل قرار دهد. نگارنده در این مقاله، ضمن بررسی ساختار منطقی المعتبر به شباهت و تفاوتهای آن از لحاظ فصل بندی و دسته بندی مطالب با کتب منطقی ابن سینا و ارگانون ارسطو خواهد پرداخت. سپس با تمرکز به بخش قیاس، نظرات نوین ابوالبرکات را در موضوعاتی چون: نمادین سازی صورت قیاس، ارتباط بین قیاس حملی و استثنائی، تقدیم قیاس استثنائی بر حملی، بکار بردن تعبیر امکان ذهنی بجای امکان عام، و همچنین اختلاف در نتایج از مختلطات قیاس با ارسطو و ابن سینا مورد بررسی قرار می دهیم. 2) روش تحقیق مقاله پیش رو، تطبیقی - تحلیلی است؛ بدینگونه که آراء منطقی ابوالبرکات در بخش قیاس در هر فصل و موضوع خود با آراء ارسطو و ابن سینا مورد سنجش، تطبیق و داوری قرار میگیرد.3) اهم موضوعات و سرفصلهایی که در این مقاله بررسی خواهند شد عبارتند از:الف) معرفی ابوالبرکات و جایگاه او در تاریخ منطق جهان اسلامب) بررسی کلی کتاب القیاس المعتبرج) بررسی و تحلیل شباهتها و تمایزهای قیاس المعتبر با آثار منطقی متقدمد) نتیجه گیریدر بخش بررسی و تحلیل شباهتها و تمایزها، با آثار منطقی متقدم از جمله الشفاء، الاشارات و التنبیهات، المختصر، تحلیلات اولی از ارگانون و . .. به این موارد خواهیم پرداخت:1ج) خارج کردن بحث قضایا و تناقض از بخش قیاس2ج) نمایش صورت قیاس بصورت نمادین3ج) استفاده از تعبیر «امکان ذهنی» به جای «امکان عام»4ج) محدود کردن قرائن قیاسی به اشکال سه گانه قیاس5ج) نسبت قیاس اقترانی و استثنائی6ج) اختلاف در نتایج مختلطات از ضروری، ممکنه، مطلقه و . ..4) در پایان به این نکته خواهیم پرداخت که ابوالبرکات بعنوان متفکری مستقل ضمن بازاندیشی آراء پیشینیان، در مواضع گوناگونی نظر خود را بیان و ابراز داشته که برخی از آنها هم نکات بدیع و تازه ای بوده که الهام بخش منطقیون متاخر از جمله فخر رازی، خواجه نصیر طوسی و . .. نیز شده است.