قضایای نظریه حمل گریز در اندیشه سید صدرالدین دشتکی

دشتکی با عنایت به نظریات بدیل حمل، سعی دارد با نشان دادن کاستیهای هر یک، به نظریه حمل جدیدی دست یابد. سازگاری نظریه حمل منتخب با نظریات موازی آن مانند نظریه مشتق، اتصاف، نسبت از عوامل تعیین کننده در نظریه حمل دشتکی میباشد. قدرت تبیین کنندی دومین عنصر در اخذ نظریه حمل نزد دشتکی است. دشتکی به نظریه حملی می اندیشد که از عهده تبیین قضایای بیشتری برآید. نگارنده با احصاء مجموع حواشی دشتکی بر تجرید به قضایایی برخورده که تهدیدی بر نظریه حمل تلقی شده و این قضایا را نظریه حمل گریز نامیدم. از میان قضایای نظریه حمل گریز، نظریه حمل دشتکی از عهده تبیین حمل اشتقاقی و قضایای سالبه برنمی آید اما مدعی است که قادر به تبیین قضایای ذیل است : 1 الانسان واجب بالغیر « قضایای موجبه با محمول معقول ثانی؛ مانند » 2 زید اعمی « و » الانسان ممکن « قضایای معدوله؛ مانند » 3 حمل شیء علی نفسه که بر اساس احصاء نگارنده دارای سه شعبه است : 1 3 الوجود موجود « . حمل شیء علی نفسه با محمول مشتق: مانند » 2 3 الواجب موجود « . حمل شیء علی نفسه با محمول مشتق که محمول بر مبدا خود حمل نشده است؛ مانند » 3 3 الانسان انسان « . حمل شیء علی نفسه که محمول آن مشتق نیست؛ مانند » 4 زید کاتب « ؛ قضایای شخصیه » 5 الانسان نوع « قضایای طبیعیه؛ مانند » 6 اجتماع نقیضین مغایر با اجتماع ضدین است « قضایای موجبه با موضوع ممتنع بالذات؛ مانند » 7 الانسان هو لیس بحجر « قضایای سالبه المحمول؛ مانند » 8 الانسان موجود « حمل وجود بر ماهیت؛ مانند » از نظر دشتکی، نظریات بدیل حمل وی به دلیل تحلیل نادرست از قاعده فرعیه، نظریه مشتق، قانون نسبت و لزوم تحقق طرفین آن در ظرف نسبت و عدم پایبندی به اتحاد و هوهویت در حمل قادر به تبیین این قضایا نیستند. نگارنده در این مقاله سعی دارد ابتدائاً عناصر سازنده نظریه حمل دشتکی را از مجموع حواشی قدیم و جدید وی استخراج و سازگاری آن با نظرات موازی مانند قاعده فرعیه، مشتق و... را نشان دهد و توضیح دهد چرا نظریات بدیل حمل از عهده تبیین برخی از این قضایا بر نیامدند و دشتکی چگونه قادر به تبیین این قضایاست؟ مقاله حاضر به نگرش منطقی فلسفی دشتکی اختصاص دارد وگرنه میتوان قضایایی نظیر حملیه مردده المحمول و حمل حقیقه و رقیقه را هم به این لیست افزود.