روش‌شناسی حکمت عملی از منظر فارابی و ابن‌سینا

از گذشته فلسفه به دو بخش عملی و نظری تفکیک شده است. علومی که وجود موضوعات آنها وابسته به اراده آدمیان نباشد فلسفه نظری وعلومی که وجود موضوعات آنها وابسته به اراده آدمیان باشد، فلسفه عملی گفته میشود. فلسفه نظری با توسل به روش قیاس برهانی درصدداست که مسائل موضوعات خود را حل نماید و حکمت عملی نیز تلاش دارد که با روش قیاس به داده های جدید در حوزه کنش انسانی دستیابد. در این پژوهش به منظور بررسی روششناسی فارابی و ابن سینا به عنوان دو فیلسوف جریان ساز در تمدن اسلامی با مراجعه، اسناد، توصیفو تحلیل آرای آن دو متفکر درصدد بیان اشتراکها و اختلافهای آن ها در مورد روش حکمت عملی میباشیم.بین فارابی و ابنسینا علیرغم اشتراک روششناسی که در حکمت نظری دارند در حوزه حکمت عملی اختلاف دیده میشود. این اختلافبازگشت به تفاوت نظر ابن سینا و فارابی در حوزه مواد قیاسهای حکمت عملی دارد. فارابی عقل عملی را همانند عقل نظری مدرک کلیاتمیداند در حالی که ابنسینا عقل عملی را مدرک کلیات عملی نمیداند. فارابی بر این باور است که عقل عملی خود از مفاهیم و اصول بدیهیبرخوردار است و آن عبارت است از: حسن و قبح عدل و ظلم. عقل عملی با استفاده از این قاعده قضایای دیگر عملی را استنتاج میکند. درنگاه فارابی چون عقل عملی از بدیهیات برخوردار است لذا از علوم برهانی است. اما بر خلاف او، ابن سینا معتقد است که حسن و قبح عدل وظلم از قضایای بدیهی عقل عملی نیست بلکه از قضایای اکتسابی عقل نظری است که با تکیه بر اجتماع بشری، قابل اثبات است. علاوه بر آنابن سینا بر خلاف فارابی، در جایی دیگر، حسن و قبح عدل و ظلم را از قضایای مشهورات میداند نه از یقینیات. این نگاه ابن سینا، باعث شدکه وی فلسفه عملی را برهان پذیر تلقی نکند، و چون این علم از دایره علوم برهانی خارج شد متصدیان آن علم علوم عملی و رفتاری کساندیگری غیر از فلاسفه خواهند بود