نظریۀ معقولات ارادی و روش‌شناسی توصیف پدیده‌های اخلاقی-اجتماعی در فلسفۀ عملی

توصیف نظری از امور عملی موضوعی چالش‌برانگیز در سنت فلسفی است. به نظر آوردنِ عمل، این پرسش را پیش رو می‌نهد که چگونه می‌توان از اموری جزئی، متغیر و ارادی، شناختی کلّی، پایدار و نظری به دست آورد؟ فارابی در آثار خود، موضوعات عقل عملی را به شیوه‌ای نوآورانه، چنان توصیف کرده است که هرچند مضمون برهانی و نظری آن را نشان می‌دهد، اصالت روش شناسانۀ آن را در برابر پژوهش‌های عقل نظری نگاه می‌دارد. در این میان دانش نفس‌شناسی، با تمرکز بر نیروی تخیّل، چونان دانشی ظاهر می‌شود که فلسفۀ نظری را به فلسفۀ عملی پیوند می‌دهد و نقش نظر را در توصیف عمل روشن می‌سازد. فارابی با به کار گرفتن دانش نفس‌شناسی در دانش مدنی، پهنه‌ای بینارشته‌ای را توسعه داده است که در آن مفاهیم منطقی می‌تواند میانجی نظر و عمل باشد. مدعای مقالۀ پیش رو آن است که مفهوم و نظریۀ معقول ارادی، می‌تواند کانون توصیف بینارشته‌ای در فلسفۀ عملی و دانش مدنی قرار گرفته و امکان‌های جدیدی را در جهت توصیف نظری از عمل، پیش روی این دانش گذارد.نظریۀ معقول ارادی دربردارندۀ روش‌شناسی ویژه‌ای است که در آن امر معقول از راه صورت مثالی، به پهنۀ نفس یا شهر وارد می‌شود. هرچه تخیّل به پهنۀ عقل نظری نزدیک‌تر باشد، صورت‌های خیالی و مثالی، بازتاب کامل‌تری از مناسبات عقلی را نمودار می‌سازد و اراده می‌تواند این صورت‌های مثالی را در پهنۀ نفس - شهر ایجاد کند. نفس-شهر کلیّتی است که فرآورده خیالِ عقلانی است و برای درک عقلانیت عملی، می‌توان به شاکله و ساختار کلّی نفس-شهر توجه و در آن به شیوۀ تاویلی نظر کرد. تاویل شناخت بن‌مایه‌های عقلانی از راه صورت‌های مثالی است. بر این پایه توصیف نظری از شهر می‌تواند با بهره‌گیری تمثیلی از معقولاتی که در پهنۀ نظری کاربرد دارد، همچون کلّی – جزئی، جوهری-عرضی و یا کیفی-کمّی، موجّه و مدلّل شود.توصیف نظری از امور عملی موضوعی چالش‌برانگیز در سنت فلسفی است. به نظر آوردنِ عمل، این پرسش را پیش رو می‌نهد که چگونه می‌توان از اموری جزئی، متغیر و ارادی، شناختی کلّی، پایدار و نظری به دست آورد؟ فارابی در آثار خود، موضوعات عقل عملی را به شیوه‌ای نوآورانه، چنان توصیف کرده است که هرچند مضمون برهانی و نظری آن را نشان می‌دهد، اصالت روش شناسانۀ آن را در برابر پژوهش‌های عقل نظری نگاه می‌دارد. در این میان دانش نفس‌شناسی، با تمرکز بر نیروی تخیّل، چونان دانشی ظاهر می‌شود که فلسفۀ نظری را به فلسفۀ عملی پیوند می‌دهد و نقش نظر را در توصیف عمل روشن می‌سازد. فارابی با به کار گرفتن دانش نفس‌شناسی در دانش مدنی، پهنه‌ای بینارشته‌ای را توسعه داده است که در آن مفاهیم منطقی می‌تواند میانجی نظر و عمل باشد. مدعای مقالۀ پیش رو آن است که مفهوم و نظریۀ معقول ارادی، می‌تواند کانون توصیف بینارشته‌ای در فلسفۀ عملی و دانش مدنی قرار گرفته و امکان‌های جدیدی را در جهت توصیف نظری از عمل، پیش روی این دانش گذارد.نظریۀ معقول ارادی دربردارندۀ روش‌شناسی ویژه‌ای است که در آن امر معقول از راه صورت مثالی، به پهنۀ نفس یا شهر وارد می‌شود. هرچه تخیّل به پهنۀ عقل نظری نزدیک‌تر باشد، صورت‌های خیالی و مثالی، بازتاب کامل‌تری از مناسبات عقلی را نمودار می‌سازد و اراده می‌تواند این صورت‌های مثالی را در پهنۀ نفس - شهر ایجاد کند. نفس-شهر کلیّتی است که فرآورده خیالِ عقلانی است و برای درک عقلانیت عملی، می‌توان به شاکله و ساختار کلّی نفس-شهر توجه و در آن به شیوۀ تاویلی نظر کرد. تاویل شناخت بن‌مایه‌های عقلانی از راه صورت‌های مثالی است. بر این پایه توصیف نظری از شهر می‌تواند با بهره‌گیری تمثیلی از معقولاتی که در پهنۀ نظری کاربرد دارد، همچون کلّی – جزئی، جوهری-عرضی و یا کیفی-کمّی، موجّه و مدلّل شود.